کربنات منیزیم یکی از مواد معدنی طبیعی است که به خاطر خواص مختلفی که دارد ماده ای چندکاره محسوب می گردد. امروزه شاهد کاربرد کربنات منیزیم در صنایع مختلفی مانند: صنایع پلیمری، تولید محصولات لاستیکی و پلاستیکی، صنعت دخانیات، تولید مواد ایمنی (آتش نشانی)، صنعت کود و کشاورزی و ساختمان سازی هستیم. به دلیل داشتن خواص زیستی بسیار سازگار با بدن انسان، کاربرد کربنات منیزیم در محصولات آرایشی بهداشتی، تولید مواد غذایی و دارویی رو به گسترش است. کاربردهای شاخص کربنات منیزیم در ادامه بیشتر شرح داده خواهند شد.
در این مطلب موضوعات زیر را مطالعه خواهید کرد:
کربنات منیزیم چیست؟
کربنات منیزیم جزء مواد شیمیایی معدنی پرکاربرد محسوب می گردد. این ترکیب در واقع یکی از نمکهای منیزیم می باشد که در طبیعت به صورت یک کانی بسیار مقاوم به اسم منیزیت یافت می گردد. کاربرد کربنات منیزیم به خاطر ویژگیهای خاص این ماده می باشد که به این شرح است: کربنات منیزیم ماده ای بدون بو، سفید رنگ و سبک است که غالبا در آزمایشگاه های آموزشی و تحقیقاتی به شکل توده های شکننده یا پودر وجود دارد. این ماده در آب و الکلها اصلا قابل حل نیست، اما می توان به مقدار اندک آن را در محلولهای قلیایی و اسیدی ضعیف حل نمود. فرمول شیمیایی کربنات منیزیم به صورت MgCO3 می باشد. pHبازی دارد اما جزء بازهای قوی نیست چون همان طور که گفتیم در آب حل نمی گردد.
کاربرد کربنات منیزیم در صنعت دارویی
کاربرد کربنات منیزیم در صنعت دارویی منحصر به تولید یک یا چند دارو نیست. بلکه طیف وسیعی از داروها در ترکیب خود از کربنات منیزیم استفاده می کنند. از جمله این داروها می توان به این موارد اشاره نمود: قرص کیناپریل که برای درمان فشار خون بالا، کلیه دیابتی، بیماریهای قلبی و … استفاده می گردد. قرص آتنولول به صورت اختصاصی برای کنترل فشار خون بالا به کار می رود. لانسوپرازول داروی است که برای اختلالات دستگاه گوارش استفاده می شود. استفاده از کربنات منیزیم در داروهای سوء هاضمه و ناراحتی معده به دلیل خاصیت ضد اسیدی آن است. همچنین از لحاظ پزشکی دارای خاصیت ضد انعقادی نیز است به همین دلیل در داروهای قلبی عروقی به کار می رود.
کاربرد کربنات منیزیم در صنعت آرایشی بهداشتی
در تولید طیف وسیعی از محصولات آرایشی بهداشتی از کربنات منیزیم استفاده می گردد. افزایش کاربرد کربنات منیزیم در صنعت آرایشی بهداشتی چند دلیل مهم دارد از جمله: داشتن pH مناسب برای پوست، توانایی خنثی سازی مواد اسیدی، افزایش ماندگاری رایحه محصولات و قدرت جذب بالا. به همین دلیل امروزه شاهد استفاده از کربنات منیزیم در انواع محصولات سفید کننده مو، پودرهای آرایشی مختلف، انواع شامپوهای پودری، مات کننده های آرایشی و … هستیم. از لحاظ ایمنی برای استعمال روی پوست، سازمان غذا و دارو کاملا کربنات منیزیم را تایید کرده است.
استفاده از کربنات منیزیم به عنوان عامل خشک کننده
کاربرد کربنات منیزیم به عنوان خشک کننده به دلیل توانایی بالای این ماده در جذب آب (رطوبت) می باشد. به همین خاطر در صنعت غذایی به به عنوان یک عامل ضد رطوبت (Dryer) عالی استفاده می گردد. رطوبت اضافی یکی از دلایل اصلی رشد میکروبها و فساد زود هنگام مواد غذایی است. به همین دلیل استفاده از کربنات منیزیم در پروسه تولید محصولاتی چون نشاسته، انواع آرد، شکلات، بستنی و … بسیار رایج است. به غیر از توانایی جذب آب، دلایل مختلفی باعث افزایش کاربرد کربنات منیزیم به عنوان جاذب رطوبت در صنعت مواد اولیه غذایی می شود، از جمله: داشتن قیمت بسیار مناسب، طبیعی بودن، داشتن ایمنی غذایی کامل (سمی نیست)، توانایی به کارگیری در مراحل مختلف تولید محصول و …
کاربرد کربنات منیزیم در صنعت نوشیدنی وغذایی
کاربرد کربنات منیزیم در تولید انواع نوشیدنیها برای تنظیم اسیدیته، افزایش شفافیت، بالا بردن طعم مواد معدنی این محصولات می باشد. این نمک در تولید کیکها، کلوچه ها و نانهای صنعتی به عنوان عامل ورآورنده و حالت دهنده خمیر و همچنین افزایش دهنده کیفیت کلی و طعم محصول استفاده می شود. داشتن خواصی مانند ضد کیک بودن (Anticaking Agent)، قدرت امولسیفایر خوب و همچنین نرم کنندگی موجب کاربرد زیاد کربنات منیزیم در محصولات غذایی نیمه آماده است. به خصوص غذاهایی که حالت پودری دارند با اضافه شدن این نمک به ترکیبشان دیگر زبر و کلوخه نمی گردند و هنگام پخت حالتی یک دست به خود می گیرند.
همچنین استفاده از کربنات منیزیم موجب پایداری طولانی مدت رنگ مواد غذایی می گردد. کاربرد کربنات منیزیم منحصر به موارد بالا نیست بلکه ورزشکاران در ورزشهای وزنه برداری، بیلیارد، ژیمناستیک و… به عنوان پودر خشک کننده آن را به دستان خود می مالند. همچنین در صنعت شیشه سازی، تولید سیگار (تنظیم سوختن کاغذ)، پوششهای عایق گرم و سرد، مواد اطفاء حریق و بوگیرها نیز به کار می رود.
سوالات متداول کاربردهای کربنات منیزیم
1- دریافت چه مقدار کربنات منیزیم مضر است؟
با وجود اینکه ایمنی کاربرد کربنات منیزیم در مواد غذایی تایید شده است اما دریافت مقدار زیاد این ماده می تواند عوارض جانبی مختلفی به همراه داشته باشد. دریافت بیش از 350 میلیگرم در روز کربنات منیزیم می تواند موجب ضربان قلب نامنظم، کاهش فشار خون و گیجی شود.
2- چند نوع کربنات منیزیم داریم؟
فرمول شیمیایی پایه کربنات منیزیم یکسان است. با این وجود می توان این ماده را در بازار به فرمهای بی آب یا چند آبه مانند MgCO3·2H2O که دارای دو مولکول آب است تهیه نمود. از طرفی از لحاظ فیزیکی نیز به دو صورت سبک (پودری) و سنگین (گرانوله) عرضه می گردد.
3- آیا استفاده از کربنات منیزیم برای تنظیم خواب مفید است؟
مطالعات مختلف بیانگر این است که سطح متعادل منیزیم بدن از چند طریق سلامت خواب را افزایش می دهد، از جمله افزایش ترشح هورمون ملاتونین، کاهش کورتیزول، تنظیم GABA در سیستم عصبی مرکزی و شل کردن ماهیچه ها.
4- مهمترین کاربرد کربنات منیزیم در صنعت پلاستیک و لاستیک چیست؟
استفاده از کربنات منیزیم در صنعت لاستیک سازی موجب افزایش قابل توجه انعطاف پذیری و استحکام کششی این دست محصولات می گردد. همچنین پلاستیکهای حاوی این نمک هنگام سوختن دود بسیار کمتری ایجاد می کنند.
5- کربنات منیزیم چگونه تولید می گردد؟
اساسا کربنات منیزیم از سنگهای معدنی استخراج می گردد. با این وجود می توان در آزمایشگاه از طریق واکنش سدیم بی کربنات (NaHCO3) با منیزیم کلرید (MgCl2)، کربنات منیزیم را تولید نمود.
