آمونیاک یک ترکیب شیمیایی با فرمول NH3 می باشد. این ترکیب شیمیایی به صورت گازی بی رنگ است و بوی تند و متمایزی دارد. این ماده خصلت قلیایی دارد و بسیار خورنده و خطرناک است. در زمان استفاده از این ترکیب شیمیایی باید کاملا مراقب بود که بر روی پوست نریزد. در صورتی که پوست با این ترکیب شیمیایی خورنده تماس پیدا کرد، باید فورا با آب پر فشار آن را شستشو داد. آمونیاک در طبیعت از تجزیه اوره موجود در ادرار و همچنین ترکیبات نیتروژن دار تولید می شود. از این ماده در ساخت انواع کودهای ازته، داروها، لوازم آرایشی و بهداشتی مانند رنگ مو، محصولات تمیز کننده تجاری، ساخت مواد منفجره، مهمات سازی، صنایع غذایی و… استفاده می شود. در ادامه به کاربرد آمونیاک در رنگ مو خواهیم پرداخت.
در این مطلب موضوعات زیر را مطالعه خواهید کرد:
آمونیاک در انواع رنگ مو
همانطور که گفتیم، یکی از کاربردهای این ماده شیمیایی در ساخت محصولات آرایشی و بهداشتی مانند انواع رنگ مو می باشد. کاربرد آمونیاک و نقش اصلی آن به عنوان عامل کنترل کننده pH است. به طور طبیعی موهای انسان خاصیت اسیدی دارند و pH آنها در حدود 4 الی 5 است. آمونیاک این pH را به محدوده 5/9 تا 5/10 می رساند.
عامل اصلی رنگ پذیری مو آمونیاک است. به این ترتیب که کوتیکولهای مو را از یکدیگر جدا می کند و باعث نفوذ رنگ به درون آنها می شود. کوتیکول بی رنگ بوده و به شکل پولکهای ماهی است. کوتیکولها مو را از عوامل زیان آور خارجی حفظ می کنند. در رنگهای نیمه دائمی ظرفیت رسیدن رنگ به کوتیکول محدودتر است. در واقع رنگهای نیمه دائمی به قشر مغزی مو نمی رسند و رنگ در کوتیکول نگهداشته می شوند. بنابراین بعد از چندین بار شستشو، رنگ آنها از بین می روند و همچنین نمی توانند موهای سفید را به خوبی پوشش دهند.
در رنگهای شیمیایی که به رنگهای دائمی نیز معروف هستند با استفاده از آمونیاک که یک ماده‌ی قلیایی است، کوتیکول مو باز و رنگ به ناحیه کورتکس وارد می شود. بنابراین یکی از مهمترین فواید آمونیاک در رنگهای دائمی، افزایش رنگ پذیری مو و دوام رنگ می باشد. در فرآیند رنگ کردن مو از مواد اکسید کننده (اکسیدان) نیز استفاده می شود. وظیفه‌ی اصلی این ترکیبات از بین بردن رنگدانه های طبیعی مو است. سپس آمونیاک وارد عمل می شود و رنگدانه های شیمیایی را وارد کورتکس مو می کند.
فواید و مضرات استفاده از آمونیاک در رنگ مو
همانطور که دانستیم آمونیاک یک ماده قلیایی و خورنده است. در واقع دلیل اصلی خشکی مو بعد از رنگ آمیزی نیز وجود آمونیاک است. چرا که رطوبت موجود در کورتکس مو را جذب کرده و موجب خشکی مو می شود. در مورد موهای حساس این اتفاق منجر به سوختگی، نازک شدن و شکنندگی مو نیز می شود که خیلی شدیدتر از خشکی مو است. بر اثر این اتفاق مو آسیب می بیند، می ریزند و ترمیم آنها دشوار و وقت گیر است.
از دیگر مضرات استقاده از آمونیاک در رنگ مو، سوزش چشم، سوزش بینی و گلو در حین استفاده از رنگ مو می باشد. همچنین این ماده باعث خارش و سوزش پوست سر می شود. واکنشهای آلرژیک و ایجاد موخوره از دیگر مضرات این ماده قلیایی می باشد. از این رو رنگهایی تولید شدند که فاقد آمونیاک هستند. البته دوام رنگهای فاقد آمونیاک خیلی کمتر است.
یکی دیگر از مضرات آمونیاک و رنگهای شیمیایی که باید مورد توجه قرار گیرد اثرات سوء آن در دوران بارداری و شیردهی است. چرا که این ترکیبات بر روی پوست سر جذب و از طریق بند ناف به جنین منتقل می شوند. این مواد باعث بروز جهشهای ژنتیکی در جنین و نوزاد می شوند. از این رو استفاده از این رنگها در دوران بارداری محدودیت دارد و منع شده است. هر چند وجود آمونیاک در ترکیب رنگ باعث می شود موهای سفید و خاکستری بهتر رنگ بگیرند و رنگهای زنده تری ایجاد می کند، اما به مرور زمان رنگدانه طبیعی مو را از بین می برد و روند سفید شدن مو را تسریع می کند. همچنین التهابات پوستی ایجاد کرده و آسیبهای زیادی به مو وارد می کند.
جایگزین آمونیاک در رنگ مو چیست؟
به منظور برطرف کردن مضرات آمونیاک، رنگهایی تولید شدند که فاقد این ماده خورنده شیمیایی هستند. با توجه به اسیدی بودن موی سر، استفاده از یک ماده قلیایی برای رنگ پذیری مو ضرورت دارد. در غیر این صورت رنگ به صورت موقت بر روی مو می نشیند و با چند بار شستشو از بین می رود. به همین علت باید به جای آمونیاک یک ماده‌ی قلیایی دیگری جایگزین شود. از این رو از ترکیبات مونو اتانول آمین که به شکل مایع بی رنگ هستند استفاده می شود.
ناگفته نماند که این ترکیبات کاملا بی خطر نیستند اما قطعاً شدت آسیب وارده کمتر خواهد بود. این رنگهای جدید بدون بو بوده و دارای طیفهای رنگی گسترده ای می باشند. به هر حال در مورد زنان باردار بهتر است تا سه یا چهار ماه اول از هیچ گونه رنگ مویی استفاده نشود. بعد از این مدت نیز بهتر است رنگ با پوست سر و ریشه موها تماس نداشته باشد. به نحوی که فقط ساقه‌ی مو با رنگ تماس داشته باشد.
در نسل جدید رنگهای فاقد آمونیاک، از انواع روغنها مانند روغن آرگان استفاده می شود. این روغنها علاوه بر نرمی، لطافت پوست و موی سر، قدرت رنگ پذیری و ماندگاری رنگ مو را افزایش می دهند. چرا که این روغنها با رنگدانه ها ترکیب می شوند و به راحتی به عمق کورتکس مو نفوذ می کنند. از این جهت دوام رنگ در این دسته از رنگها افزایش یافته است. این رنگهای جدید موهای سفید را به طور کامل می پوشانند و ظاهری براق و طبیعی به موها می دهند. به علاوه بوی تند و زننده نیز ندارند و در زمان استفاده از آنها، استفاده از ماسک لزومی ندارد. با کمک این رنگها و روغن موجود در آن، مو نرم و خوش حالت شده و دچار خشکی، گره خوردگی و شکنندگی نمی شوند.
سوالات متداول کاربرد آمونیاک در رنگ مو
1- یکی از راههای تشخیص آمونیاک چیست؟
با توجه به اینکه آمونیاک بوی تند و مشخصی دارد؛ یکی از ساده ترین و ابتدایی راههای شناسایی این ماده بوی آن است. زیرا بوی آمونیاک کاملا متفاوت و متمایز از سایر مواد شیمیایی می باشد. البته نباید به طور مستقیم استنشاق شود. زیرا موجب آسیب دیدن ریه ها شده و در دراز مدت نیز سرطان زا می باشد.
2- آیا آمونیاک یک گاز اشتعال پذیر است؟
خیر، آمونیاک به هیچ وجه اشتعال پذیر نیست. اما در صورت نگهداری از آن باید موارد ایمنی را رعایت کرد. زیرا بر اثر حرارت افزایش حجم می دهد و منفجر خواهد شد. بنابراین باید به دور از حرارت و تابش مستقیم نور خورشید نگهداری شود.
3- در کدام یک از محصولات آرایشی و بهداشتی ترکیبات مونو اتانول آمین به کار رفته اند؟
تقریبا در اکثر محصولات آرایشی و بهداشتی مانند انواع صابون، شامپو، نرم کننده های مو، رنگ مو، انواع لوسیون، کرمهای اصلاح صورت، پارافین، موم، مواد پاک کننده خانگی، پمادهای دارویی، خط چشم، ریمل مژه، ریمل ابرو، سایه چشم، رژ گونه، مواد آرایش پایه، زیرسازیهای آرایشی، عطر، کرم ضد آفتاب و… استفاده می شود.
4- چه افرادی الزاما باید از رنگهای حاوی مونو اتانول آمین استفاده کنند؟
زنان باردار و شیرده، افرادی که موهای خشک و مجعد (وز) دارند و همچنین افرادی که از محصولات صاف کننده مو مانند انواع کراتینه استفاده می کنند؛ نباید برای رنگ کردن مو از رنگهایی استفاده کنند که دارای آمونیاک هستند. بهترین رنگ مو برای این افراد رنگهای حاوی مونو اتانول آمین است.
5- با توجه به اینکه رنگهای فاقد آمونیاک اثر بخشی کمتری دارند، برای جبران این مورد چه کاری می توان انجام داد؟
درست است که مونو اتانول آمین نیز خاصیت قلیایی دارد و به باز شدن کوتیکولهای مو کمک می کند؛ اما نسبت به آمونیاک قلیاییت کمتری دارد و در نتیجه اثر کمتری نیز دارد. برای جبران این مشکل می توان از حرارت دادن موها برای باز شدن کوتیکولهای مو استفاده کرد. زیرا حرارت بدون نیاز به تغییر pH کوتیکولها را باز می کند و رنگ پذیری مو را افزایش می دهد.
