همه چیز درباره قرص کلسیم

قرص کلسیم یکی از مکمل‌های مهم و پرفروش است که نقش مهمی در سلامت انسان‌ها دارد. کلسیم یکی از فراوان‌ترین مواد معدنی در بدن است و متابولیسم آن یکی از فرایندهای بیولوژیکی اساسی در انسان است. اگرچه با رشد و نگهداری ساختار استخوان بیشتر مرتبط است، اما کلسیم به‌عنوان یک جزء کلیدی برای سلامتی مطلوب سیستم‌های قلبی عروقی، عصبی، غدد درون‌ریز، کلیه و دستگاه گوارش نقش مهمی دارد. در این محتوا تلاش کرده‌ایم به معرفی قرص کلسیم، کاربرد آن و برای چه کسانی توصیه می‌شود، اهمیت قرص کلسیم برای آقایان و خانم‌ها،

قرص کلسیم از مواد فعال کربنات کلسیم و گلوکونو لاکتات کلسیم تشکیل شده است. مواد کمکی این دارو اسیدسیتریک بی آب، بنزیل الکل، آسپارتام، بی‌کربنات سدیم، گلوکز، طعم‌دهنده میوه، سدیم، سوربیتول، دی‌اکسید گوگرد است. قرص‌های کلسیم تجاری اغلب حاوی کلسیم به شکل کربنات کلسیم هستند. در این محصولات کربنات کلسیم دارای اثر قلیایی است که به مقابله با اسیدیته معده کمک می‌کند. اثربخشی قرص کلسیم بر اساس کارآزمایی‌های بالینی نمی‌باشد، بلکه بر اساس استفاده عمومی پذیرفته شده است.

کاربرد قرص کلسیم

فراوان‌ترین نمک معدنی در بدن، کلسیم است که ۲ درصد وزن بدن را تشکیل می‌دهد. کلسیم تقریباً ۹۹٪ در استخوان‌ها و دندان‌ها متمرکز است. همچنین کلسیم نقشی حیاتی در عملکرد مناسب تمام سلول‌های بدن از جمله سلول‌های عضلانی (سلول‌های قلب) و سلول‌های عصبی ایفا می‌کند. کلسیم همچنین در عملکرد کلیه، مکانیسم لخته‌شدن خون و چندین فرایند آنزیمی شرکت دارد. کمبود کلسیم تنها با استفاده از آزمایش‌ها آزمایشگاهی قابل‌تشخیص است. علائم بیرونی قابل‌مشاهده فقط در درازمدت ظاهر می‌شوند. این علائم شامل پوکی‌استخوان، مشکلات دندان‌درآوردن و لثه، مشکلات کلیوی، پرکاری پاراتیروئید و غیره است. گاهی اوقات کمبود کلسیم با ویتامین D مرتبط است که مانع جذب کلسیم می‌شود. در این صورت، آزمایش خون برای بررسی تجمع غیرطبیعی کلسیم در بدن بایستی تجویز شود.

دوز مصرفی معمول آن در بزرگسالان ۱ تا ۳ قرص در روز است. دوز مصرفی معمول آن در کودکان ۱ تا ۲ قرص در روز است (البته مصرف آن بایستی طبق دستور پزشک صورت بگیرد). در کمبود شدید کلسیم یا پوکی‌استخوان، ازآنجایی‌که بدن نمی‌تواند بیش از ۵۰۰ میلی‌گرم کلسیم را در یک‌زمان جذب کند، مصرف مکمل‌ها در دوزهای ۵۰۰ میلی‌گرمی، ۲ یا ۳ بار در روز، همراه با غذا توصیه می‌شود.

قرص کلسیم برای چه کسانی توصیه می شود؟

بدن یک فرد بالغ متوسط حاوی حدود ۱۰۰۰ گرم کلسیم است که ۹۹ درصد آن در فاز معدنی استخوان به‌صورت کریستال‌های هیدروکسی آپاتیت قرار دارد. این کریستال‌ها نقش کلیدی در تحمل وزن استخوان دارند. ۱ درصد باقیمانده کلسیم کل بدن در خون، مایع خارج سلولی و بافت‌های نرم قرار دارد. قرص کلسیم حاوی مقدار زیادی کلسیم، ماده اصلی تشکیل‌دهنده استخوان است. کمبود کلسیم در کودکان و نوجوانان درحال‌رشد می‌تواند از دستیابی به توده استخوانی مطلوب جلوگیری کند. توده استخوانی در طول دوره‌های رشد در کودکی و نوجوانی افزایش می‌یابد و در حدود ۳۰ سالگی به اوج خودش می‌رسد. مصرف کافی کلسیم و ویتامین D در دوران کودکی، نوجوانی و اوایل بزرگسالی ضروری است.

در بزرگسالان مسن، به‌ویژه در میان زنان یائسه، تجزیه استخوان از شکل‌گیری آن فراتر می‌رود و در نتیجه ازدست‌دادن استخوان، خطر پوکی‌استخوان را در طول زمان افزایش می‌دهد. قرص کلسیم تحلیل استخوان مرتبط با پیری را کاهش می‌دهد. قرص کلسیم به‌عنوان دارو برای افزایش نیاز به کلسیم در دوران بارداری (دوره رشد، بارداری، شیردهی) یا دفع کلسیم استخوان (پوکی‌استخوان پس از یائسگی، درمان طولانی‌مدت با کورتیزون) تجویز و مصرف می‌شود. همچنین این دارو در درمان راشیتیسم و استئومالاسی در ترکیب با ویتامین D کاربرد دارد.

اهمیت قرص کلسیم برای آقایان و خانمها

اهمیت قرص کلسیم برای زنان بخصوص در دوران بارداری و شیردهی بسیار مهم است. خوشبختانه کلسیم در دوران بارداری بهتر جذب می‌شود تا به افزایش نیاز مادر و نوزاد کمک کند. مقدار توصیه شده روزانه در دوران بارداری و شیردهی برای زنان ۱۹ تا ۵۰ساله ۱۰۰۰ میلی‌گرم در روز است. با افزایش سن، توده استخوانی تحلیل می‌رود همچنین کاهش استروژن پس از یائسگی بر نحوه ذخیره کلسیم در استخوان‌ها تأثیر می‌گذارد. بدن زنان به دلیل کاهش استروژن کمتر قادر به ذخیره کلسیم از منابع غذایی است. نیاز به کلسیم برای زنان از سن ۵۱ سالگی افزایش می‌یابد. مقدار استاندارد روزانه ۱۲۰۰ میلی‌گرم در روز است.

قرص کلسیم به‌تنهایی پیشرفت پوکی‌استخوان را در زنان یائسه، کند می‌نماید. همچنین قرص کلسیم همراه با ویتامین D از پوکی‌استخوان جلوگیری می‌کند و پیشرفت آن را کند می‌نماید. مطالعه پیشگیری از سرطان آمریکا نشان می‌دهد که مردان با مصرف کلسیم بیشتر از طریق رژیم غذایی و مکمل‌ها در مقایسه با کسانی که کمترین میزان کلسیم را داشته‌اند، خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ در آنها کاهش‌یافته است. همچنین تحقیقات نشان می‌دهد که کمبود کلسیم می‌تواند دلیل ناباروری در مردان باشد؛ زیرا کلسیم تولید اسپرم را تحریک می‌کند.

تاثیر قرص کلسیم بر کلیه و عروق

رسوب کلسیم در شریان‌ها می‌تواند باعث سفت‌شدن رگ‌های خونی شود. این خطر ابتلا به مشکلات سیستم قلبی عروقی را افزایش می‌دهد. کلسیفیکاسیون عروق کرونر با افزایش سن افزایش می‌یابد و رسوبات در ۹۰ درصد مردان و ۶۷ درصد از زنان بالای ۷۰ سال یافت می‌شود. بااین‌وجود مطالعات نشان می‌دهد که مصرف کلسیم (به‌عنوان کربنات کلسیم) خطر بستری‌شدن در بیمارستان و مرگ‌ومیر را در بیماران مبتلا به بیماری قلبی عروقی آترواسکلروتیک را کاهش می‌دهد. علاوه بر این، بروز نتیجه نارسایی قلبی در بیماران تحت درمان با کلسیم کاهش می‌یابد. همچنین مطالعات نشان می‌دهد در بین زنان یائسه، خطر مرگ ناشی از بیماری ایسکمیک قلبی با مصرف سطوح نسبتاً بالای کلسیم کاهش می‌یابد

کلسیم به مقدار موردنیاز بدن برای عملکرد کلیه‌ها ضروری است. مصرف خوراکی کلسیم به کاهش فشارخون در افراد مبتلا به نارسایی کلیه کمک می‌کند. همچنین مصرف قرص کلسیم (کربنات کلسیم یا استات کلسیم) برای کنترل سطوح بالای فسفات در خون در افراد مبتلا به نارسایی کلیه مؤثر است. بااین‌وجود مصرف بیش از حد کلسیم در کلیه‌ها رسوب می‌کند و منجر به سنگ کلیه می‌شود.

عوارض مصرف قرص کلسیم

مصرف بیش از حد کلسیم به ویژه در موارد نارسایی کلیه می تواند خطرناک باشد. مصرف بیش از حد کلسیم در ابتدا با مشکلات گوارشی، افزایش تشنگی، دیورز(افزایش ادرار) و تشکیل سنگهای کلیه مشخص می شود، اما زمانی که شدید باشد می تواند باعث گیجی و حتی کما شود. در صورت عدم شناسایی و درمان، هیپرکلسمی می تواند کشنده باشد.

قرص کلسیم ایرانی بخریم یا خارجی

قبل از خرید کلسیم ایرانی یا خارجی، ابتدا بایستی با انواع قرص کلسیم آشنا شوید. قرص‌های کلسیم در سه شکل تجاری مختلف به بازار عرضه می‌شوند شامل مورد زیر است:

قرص کلسیم تهیه شده از منابع طبیعی (آب استخوان، مرجان‌های فسیل شده، صدف آسیاب شده یا دولومیت): شکل نسبتاً ارزانی است. برخی وجود مقدار کمی سرب در این نوع کلسیم را گزارش کرده‌اند. بهتر است مکمل کلسیم از منابع طبیعی را تنها در صورتی انتخاب کنید که سازنده آن نشان دهد که محتوای سرب محصول کمتر از آستانه قابل‌قبول است.

کربنات کلسیم مصنوعی یا نیمه مصنوعی: کربنات کلسیم مصنوعی رایج‌ ترین و کم هزینه‌ ترین نوع قرص کلسیم است. این نوع قرص کلسیم می تواند باعث یبوست و نفخ شود. در افرادی که سطح اسید معده پایینی دارند، کمتر جذب می شود. با این وجود، زمانی که این نوع کلسیم قبل یا در ابتدای غذا میل شود، جذب بهتری دارد. در این زمان اسیدیته معده بالا است. کربنات کلسیم حاوی 40 درصد کلسیم عنصری می باشد.

کلسیم کلات شده: در این محصولات عنصر کلسیم به یک اسید آلی (سیترات، سیترات مالات، لاکتات، گلوکونات، آسپارتات، اسیدآمینه یا اوروتات) متصل می‌شود. این نوع برای افرادی که سطح اسید معده پایینی دارند (به‌ویژه افراد مسن) مفید است، زیرا جذب این مکمل‌ها تحت‌تأثیر اسیدیته معده نیست. این نوع کلسیم گران‌تر هستند. همچنین برای افرادی که از داروهای کاهش‌دهنده اسید معده استفاده می‌کنند، توصیه می‌شود. سیترات کلسیم حاوی تقریباً ۲۰ درصد کلسیم عنصری است.

قرص‌های خارجی کلسیم بیشتر از کلسیم کلات شده تشکیل می‌شوند و عوارض کمتری دارند. در حال حاضر شرکت‌های داروسازی ایرانی نیز این نوع کلسیم را تولید می‌کنند. تفاوت قیمت قرص کلسیم ایرانی با خارجی در کیفیت آنها نیست و بیشتر به نرخ ارز بستگی دارد.

سوالات متداول همه چیز درباره قرص کلسیم

۱- میزان جذب کلسیم به چه چیز بستگی دارد؟

میزان جذب کلسیم به سن (هر چه جوان‌تر، جذب بیشتر است)، منشأ قومیتی (آفریقایی‌ها و آسیایی‌ها بهتر از سفید پوستان کلسیم را جذب می‌کنند)، رژیم غذایی (مصرف ویتامین D، بور، منیزیم و پروتئین نقش مهمی در جذب کلسیم دارد) بستگی دارد.

۲- کدام مواد غذایی با قرص Ca تداخل دارد؟

تداخلات غذایی برای قرص کلسیم شامل غذاهای غنی از اسید اگزالیک (اسفناج، ریواس، ترشک، کاکائو، چای) یا اسید فیتیک (شکلات، غلات کامل، حبوبات) است. این مواد غذایی جذب کلسیم را کاهش می‌دهند. قرص کلسیم را با وعده‌های غذایی حاوی این مواد مصرف نکنید.

۳- منابع غذایی حاوی کلسیم کدام‌اند؟

منابع غذایی اصلی کلسیم محصولات لبنی، حبوبات، آجیل، غلات، پرتقال، انجیر، برخی از سبزی‌ها برگ‌دار (کلم، بروکلی، اسفناج و غیره)، غذاهای دریایی (سالمون و ساردین) و برخی آب‌ها بسیار غنی از کلسیم هستند.

۴- قرص Ca با چه داروهایی تداخل دارد؟

بین مصرف قرص کلسیم و مصرف سیکلون‌ها، بیس فسفونات‌ها، هورمون‌های تیروئید، داروهای حاوی آهن، روی یا استرانسیوم حداقل ۲ ساعت بایستی فاصله داشته باشد. همچنین در صورت مصرف داروهای حاوی دیگوکسین یا دیورتیک (به‌ویژه هیدروکلروتیازید) با داروساز یا پزشکتان مشورت کنید.

۵- مقدار دوز مصرفی روزانه قرص Ca چقدر است؟

در صورت مصرف خوراکی، کلسیم زمانی که در مقادیر توصیه شده حدود ۱۰۰۰ میلی‌گرم در روز استفاده شود، بی‌خطر است.