دولومیت یک ماده معدنی فراوان در طبیعت است که از کلسیم و کربنات منیزیم با فرمول شیمیایی CaMg (CO 3) 2 تشکیل شده و دارای ردپایی از آهن، منگنز، کبالت، سرب و روی در ساختار خود است. این ماده یک کانی کریستالی با ساختار لوزی شکل و منشوری است که همه وجوه آن الماس مانند هستند. سنگی که دارای بیش از 50 درصد از این کانی باشد، جزء مواد معدنی دولومیت محسوب می شود. این ماده که با نامهای دولومیت اسپار، لوزی و اسپار مروارید نیز شناخته می شود، یک ماده معدنی بسیار رایج از طبقه معدنی کربناتها و نیتراتها بوده و از نظر شیمیایی یک کلسیم است. تشكيل آن در نزديک رسوبات چشمه های آب گرم است؛ زيرا دمای بالا باعث اشغال فضاهای كلسيم و منيزيم می شود كه در اثر این دمای بالا، دولوميت تشكيل می گردد.
در این مطلب موضوعات زیر را مطالعه خواهید کرد:
دولومیت کلسینه چیست؟
دولومیت کلسینه ماده ای است که به دلیل عملکرد تصفیه بر روی فولادها و نیز عملکرد محافظتی آن بر روی پوشش نسوز فولاد، نقش مهمی در صنعت فولاد دارد و در این صنعت به عنوان عامل سرباره و محافظ پوشش نسوز منیزیم، در کشاورزی به عنوان تهویه کننده خاک و در محیط زیست در بخش تصفیه آب کاربرد دارد.
دولومیتیزاسیون
دولومیتیزاسیون فرآیندی برای غنی سازی سنگ آهک با دولومیت است که به دلیل جایگزینی بخشی از СаСО 3 با MgCO 3 انجام می شود. دولومیتی شدن طی فرایند دیاژنتیک و در طی تبدیل آن به سنگ رسوبی است که تحت تأثیر آبهای زیرزمینی منیزیم، در سنگهای رسی سخت شده رخ می دهد و نتیجه آن، سنگ آهک دولومیتی شده است.
خصوصیات دولومیت
دولومیت در مقایسه با سایر کربناتها، در برابر اسیدها بسیار مقاوم و سرعت واکنش آن با اسید، کمتر از یک هزارم کلسیت است. دلیل این امر در اندازه کوچکتر یون منیزیم در مقایسه با یون کلسیم در آن است که باعث می شود یون منیزیم لیگاند، بسیار کندتر حرکت کند. اگر این کانی در اسید سولفوریک حل شود، مقداری گچ و سولفات منیزیم محلول در آب (نمک اپسوم) به دست می آید. علاوه بر این، کانی دولومیت دارای فلورسانس چند رنگی در رنگهای نارنجی، سفید، سبز و قهوه ای است.
خواص درمانی دولومیت
از دولومیت به عنوان یک مکمل، برای به دست آوردن کلسیم و منیزیم استفاده می شود. این می تواند از رژیم غذایی با غذاهایی مانند غلات کامل، جلبک دریایی، اسفناج، کلم یا محصولات لبنی در یک کلسیم خاص، به دست آید. از آنجایی که دولومیت ترکیبی از کلسیم و منیزیم و به شکل کربنات است، جذب آن برای بدن آسان و ضروری است. چرا که بدن، به ازای هر اتم منیزیم، بین سه تا پنج کلسیم نیاز دارد. کاربرد اصلی این ماده معدنی به جهت سهم عناصر معدنی موجود در آن است و برای پوکی استخوان (ترجیحا همراه با غذاها یا مکملهای غنی از ویتامین D) و به عنوان یک درمان غیر اختصاصی برای مشکلات ناشی از یائسگی توصیه می شود. همچنین به عنوان جزئی از آنتی اسیدها و به عنوان پایه ای برای کرمهای صورت، خمیردندانها و ترکیبات خاصی که توسط دندانپزشکان استفاده می شود، کاربرد دارد.
کاربرد دولومیت در صنایع ساختمانی
سختی و مقاومت دولومیت، آن را به یک ماده با ارزش در صنعت ساخت و ساز تبدیل کرده است. یکی از پرکاربردترین موارد استفاده آن، در معرض قرار دادن آن در دماهای بالا برای تولید سیمان است. البته در برخی موارد می توان آن را به طور کامل سوزاند تا آهک به دست آید. البته صفحات و محصولاتی که با این ماده معدنی تولید می شوند، برای دکوراسیون داخلی و روکش داخلی یا خارجی استفاده می شود. این ماده به دلیل دارا بودن منیزیم اکسید، به عنوان یک ماده معدنی در کلینکر بتن ممنوع است، زیرا به آن گستردگی بالایی می دهد. از سوی دیگر، به عنوان یک سنگدانه بتن معتبر است، مشروط بر اینکه واکنش آن با سیمان تحلیل شده، سپس به کار گرفته شود.
کاربرد دولومیت به عنوان مواد خام
سنگ دولومیت به عنوان گچ، آجر، دال بتنی، پوشش دیوارها و پله ها، سنگهای طراحی، زره سنگ، براده های مرغوب برای صنعت بتن، مصالح ساختمانی، ترکیب در سیمانهای خاص، برای تولید فولاد و آهک سازی، به صورت مواد اولیه، استفاده می شود. البته در برخی موارد، انواع بی رنگ آن به سنگهای قیمتی تبدیل می شوند. با این حال، خواص فیزیکی آنها مانند سختی و برش، می تواند در کیفیت آن تعیین کننده باشد.
دیگر کاربردهای شاخص دولومیت
دولومیت به عنوان پرکننده برای رنگ و پلاستیک، در کوره های ذوب و کلسیناسیون استفاده می شود. همچنین به صورت خرد در نرم کننده های خاک، در صنایع شیشه، فولاد و تولید نمکهای منیزیم، به عنوان شار در متالورژی، ساخت سرامیک و رنگ کاربرد دارد. دولومیت در فناوری آب به عنوان ماده فیلتر کننده و نیز کربن زدایی کاربرد دارد. در طبیعت، به عنوان منبع منیزیم، برای ساخت مواد نسوز استفاده می شوند و به عنوان عامل کنترل حشرات نیز کاربرد دارند؛ زیرا دولومیتی که آسیاب می گردد، باعث تخریب و سایش پوشش کیتینی در حشرات می شود. آرد دولومیت برای اکسید زدایی (آهک زدایی) خاکها استفاده می شود. چرا که نه تنها اسیدیته خاک را کاهش می دهد، بلکه آن را با کلسیم و منیزیم اشباع می کند.
سوالات متداول دولومیت چیست؟
1- دولومیت چه کاربردی در کشاورزی دارد؟
دولومیت یک محصول معدنی طبیعی اکولوژیکی است که به دلیل وجود کلسیم و منیزیم کافی در خود، برای بهبود عملکرد فتوسنتز در گیاهان و اصلاح pH خاکهای اسیدی، مناسب است.
2- دولومیت در چه مکانهایی یافت می شود؟
دولومیت یک کانی نسبتاً رایج در سنگهای رسوبی قاره ای و دریایی است که در لایه های چند صد متری یافت می شود و یکی از گسترده ترین کانیها در سنگهای رسوبی کربناته است. این ماده در اثر عمل آبِ غنی از منیزیم بر روی رسوبات آهکی، تشکیل می شود.
3- تفاوت کلسیت و دولومیت چیست؟
هر دو دارای درخشندگی زجاجیه، سختی بین 3 تا 4 و ساختار لوزی شکل هستند. با این حال، آنها را می توان با استفاده از اسید هیدروکلریک رقیق، تشخیص داد. کلسیت با این اسید به شدت واکنش می دهد ولی در دولومیت این واکنش بسیار کندتر است.
4- آهک دولومیت چیست و چه تفاوتی با سنگ آهک دارد؟
آهک دولومیت ماده ای متشکل از کربناتهای کلسیم فعال، پودری و کربناتهای منیزیم است. این آهک از خلوص بالا در سنگ دولومیت خالص به دست می آید. این ماده بر خلاف سنگ آهک، در آب محلول نیستند. همین امر مانع از ایجاد فرآیندهای کارستی بر روی آنها می شود.
5- فواید درمانی دولومیت چیست؟
دولومیت به لطف محتوای کلسیم موجود در خود، استحکام ساختار استخوانی و حفظ سلامت دندانها را افزایش می دهد. همچنین نقش مهمی در انقباض عضلانی، لخته شدن خون، انتقال عصبی و ترشح هورمون ایفا می کند.
