پروپیونات سدیم (Sodium propionate) نمک سفید رنگ اسید پروپیونیک است که به صورت پودر در دسترس می باشد. این نمک سفید جاذب رطوبت است و در هوای مرطوب با جذب رطوبت موجود در هوا به حالت مایع تبدیل می گردد. پس با توجه این ویژگی می تواند انجلال پذیری خوبی نیز در آب برای این ترکیب انتظار داشت. نام دیگر این ترکیب ناپروپیون (Napropion) است. فرمول پروپیونات سدیم نیز C3H5NaO2 می باشد.
مهم ترین و رایج ترین کاربرد پروپیونات سدیم در صنایع مواد اولیه غذایی و به عنوان نگهدارنده مواد غذایی است. چرا که این محصول با جلوگیری از رشد کپک ها و برخی از باکتری ها می تواند ماندگاری مواد غذایی را افزایش دهد. در پزشکی از این ترکیب به همراه نمکی کلسیم اسید پروپیونیک یا پروپیونات کلسیم استفاده می شود. این شکل از مواد که خود نگهدارنده و دارای فعالیت ضدمیکروبی می باشند، نیازمند میزان pH مشخصی هستند. بر همین اساس بازه مناسب pH برای این ترکیب در بین 5/2 تا 5/5 می باشد.
تولید پروپیونات سدیم
تولید پروپیونات سدیم که نوعی نمک پروپیونیک اسید است در طی فرایند تجزیه شیمیایی قند صورت می گیرد. این ترکیب آلی با متابولیزاسیون اسید های چرب خاص و همچنین امینو اسیدها به صورت طبیعی در بدن نیز تولید می گردد. تولید شیمیایی این ترکیب از واکنش میان اسید پروپیونیک و کربنات سدیم و یا هیدروکسید سدیم یا سود پرک امکان پذیر است.
کاربرد پروپیونات سدیم
همانطور که اشاره کردیم، اصلی ترین کاربرد پروپیونات سدیم در صنعت مواد اولیه غذایی است. این ترکیب پس از تفکیک و ترکیب با آب، اسید پروپیونیک را تولید می کند. این اسید پروپیونیک تولیدی می تواند به دیواره سلولی عوامل بیگانه نفود کند و میزان pH داخل آنها را بکاهد. این کار سبب مهار رشد قارچ ها و میکروارگانیسم ها می شود. بر همین اساس این ترکیب یک نگهدارنده مناسب برای مواد غذایی می باشد. پروپیونات سدیم یک ماده افزودنی عالی به ویژه در کالا های پخته یا سایر محصولات حساس به فساد است. طبق تحقیقات موجود، این ماده کاملاً بی خطر می باشد و در مقادیر کم در مواد غذایی وجود دارد.
پروپیونات سدیم در نوشیدنی های غیر الکلی، پنیرها، شیرینی ها، ژلاتین، پودینگ، مربا و ژله ها نیز یافت می شود. همچنین در محصولات گوشتی و آبنبات نرم نیز مورد استفاده قرار می گیرد تا مانع از رشد کپک و سایر میکروب ها شود. همانطور که پیشتر گفتیم، این محصول به عنوان یک افزودنی غذایی ایده آل در صنعت مواد اولیه غذایی کاربرد دارد؛ زیرا غلظت مؤثر آن به اندازه کافی کم است که طعم آن در محصول مشخص نشود. مطالعات مختلف نشان می دهند که این ترکیب این توانایی را دارد که از رشد قارچ آسپرژیلوس در غلات و کالا های پخته جلوگیری کند. این ماده برای جلوگیری از رشد کپک در پنیر و محصولات فرآوری استفاده می شود. این ترکیب همچنین می تواند رشد باکتری لیستریا که آلودگی مشترک در پنیر های بسته بندی و گوشت ها است را کند یا متوقف کند.
نکات ایمنی در مورد پروپیونات سدیم
رعایت اصول و نکات ایمنی در مورد پروپیونات سدیم لازم می باشد. البته که سازمان غذا و داروی آمریکا یا FDA این محصول را به عنوان یک افزودنی غذایی ایمن می شناسد. این ماده شیمیایی به حالتی که خالص باشد می تواند پوست را تحریک کند. از آنجایی که عموم مردم با شکل و فرم خالص آن در تماس نخواهند بود، پس می توان گفت که خطر زیادی برای افراد ایجاد نمی کند. همچنین سازمان ایمنی غذای اروپا نیز عنوان کرده که از آنجایی که به طور طبیعی پروپیونیک اسید در بدن انسان وجود دارد، بنابراین محصولاتی چون پروپیونات سدیم ایمن هستند و خطری را برای انسان ایجاد نمی سازند.
در صورت تماس آن با چشم، آن را بلافاصله با آب فراوان حداقل به مدت 15 دقیقه شستشو دهید. همچنین در صورت تماس پوستی نیز بلافاصله به مدت حداقل 15 دقیقه منطقه تحت تماس را با آب فراوان بشویید. اگر که سوزش پوست همچنان ادامه پیدا کرد، حتماً با یک پزشک تماس بگیرید. بعلاوه در صورتی که این محصول را تنفس کردید، به هوای تازه بروید و درصورت بروز علائم باید مراقبت پزشکی جدی صورت پذیرد. در صورت بلعیدن آن نیز حتماً دهان را با اب تمیز کنید و سپس مقدار زیادی آب بنوشید.
خرید و فروش پروپیونات سدیم
فروش پروپیونات سدیم در بسته بندی های 25 کیلوگرمی و با درصد خلوص 25 درصد صورت می پذیرد. شرکت بازرگانی کیمیا تجارت تات این محصول وارداتی از چین را به فروش می رساند. از آنجایی که این محصول وارداتی است، قیمت پروپیونات سدیم تحت تاثیر تغییرات ارز می باشد. برای خرید پروپیونات سدیم و انواع مواد شیمیایی می توانید با کارشناسان فروش شرکت کیمیا تجارت تات در تماس باشید. شرکت کیمیا تجارت تات از تامین کنندگان مواد شیمیایی است که همواره محصولات با کیفیت را به مشتریان خود عرضه می کند.
سوالات متداول پروپیونات سدیم
1- آیا پروپیونات سدیم را می توان به عنوان خمیر مایه در نانوایی استفاده نمود؟
این ترکیب در نانوایی و شیرینی پزی و همچنین تولیدی محصولات لبنی کاربرد بسیار بالایی دارد. به دلیل جلوگیری از رشد میکروارگانیسمهای ناخواسته در فرایند تخمیر نان، نقشی مانند خمیر مایه برای تولید خمیر نان و انواع شیرینیجات می تواند داشته باشد.
2- شرایط نگهداری پروپیونات سدیم چگونه است؟
برای نگهداری طولانی مدت این محصول لازم است پکهای آن را از آسیبهای فیزیکی محافظت کنید. دمای بسیار پایین در حد انجماد برای این محصول مضر است و ترکیب آن را ناسالم می کند. برای نگهداری طولانی مدت لازم است که بسته بندی های مواد را باز نکنید و از طرفی آنها را دور از مواد ناسازگار نگهداری نمایید.
3- بین پروپیونات سدیم و پروپیونات کلسیم کدام یک برای تولید کیک و نان مناسب تر است؟
هر دو این ترکیبات، نمکهای پروپیونیک اسید هستند و هر دو برای تولید نان استفاده می شوند. اما نکته ای وجود دارد این است که استفاده بیش از حد از کلسیم در فرایند تخمیر نان اختلال ایجاد کرده و مضر است. به همین دلیل استفاده از پروپیونات سدیم در تولید نان رایج تر است.
4- نسبت مناسب برای اضافه کردن پروپیونات سدیم در تولید کیک و نان چقدر است؟
کاربرد متداول این ترکیب در تولید نان است. اما به طور کلی می توان گفت که برای اضافه نمودن آن به آرد نان یا کیک بدین صورت است که بایستی در حدود 0.2 تا 0.5 درصد وزن آرد مصرفی بایستی به آن اضافه گردد.
5- شیوه های متداول برای اضافه نمودن پروپیونات سدیم تولید خمیر نان چگونه است؟
نانوایی های مختلف در این مورد نظر متفاوتی دارند. برخی آن را به همراه سایر مواد خشک به مخلوط اضافه می کنند. بعضی به دلیل حلالیت خوب این محصول و آن را به آب اضافه و در آن حل می کنند. برخی نیز آن را پس از تولید خمیر اضافه می کنند.