هیدروکسید سدیم (Sodium hydroxide) پرکاربردترین ترکیب قلیایی در صنعت است که دارای خاصیت خورندگی است. این ترکیب یونی در دمای اتاق به فرم و حالت جامد و به رنگ سفید قابل‌ملاحظه است. همچنین در حالت مایع نیز به‌صورت بی‌رنگ و بی بو دیده می‌شود. این ترکیب را به‌عنوان سود پرک و یا سود سوزآور نیز می‌شناسند. سود پرک دارای قابلیت جذب رطوبت است و بنابراین می‌تواند انحلال‌پذیری مناسبی در آب داشته باشد. بر همین اساس این ویژگی‌ها سبب تقاضای زیاد این محصول در صنایع گوناگون می‌شود.
سدیم هیدروکسید می‌تواند به‌شدت با اسیدهای قوی و آب واکنش دهد. نکته مهم اینکه اگر در کنار مواد قابل‌اشتعال یا اشتعال‌زا باشد می‌تواند بروز آتش‌سوزی را سهولت بخشد. سود پرک به دلیل تغییراتی که در ساختار چربی‌ها ایجاد می‌کند، می‌توان از آن به‌عنوان یک چربی‌زدا نام برد که در پاک‌کننده‌ها بکار می‌رود. در این مورد می‌توانید مقاله چربی‌زدایی با سود پرک را مطالعه کنید. ساخت صابون با استفاده از هیدروکسید سدیم یا سود پرک از سنتی‌ترین فرایندهای شیمیایی است. اعراب در قرن ۷ هجری این را ابداع کردند و تا به امروز این فرایند بکار می‌رود. افرادی که با سود سوزآور در تماس هستند ممکن است دچار آسیب‌هایی شوند. میزان این آسیب‌ها به میزان، مدت و فعالیت فرد بستگی دارد. این ترکیب به نوبه خود می‌تواند چشم‌ها، پوست و غشای مخاطی مجاری را بسوزاند و سبب ریزش موقت مو شود.
تولید هیدروکسید سدیم
تولید هیدروکسید سدیم (همراه با کلر و هیدروژن) از طریق فرایند کلر آلکالی انجام می‌گیرد. این فرایند شامل الکترولیز محلول آبی کلرید سدیم است. این ترکیب یونی در کاتد تجمع می‌یابد، جایی که آب به گاز هیدروژن و یون هیدروکسید تبدیل می‌شود. پس در واقع این ترکیب یونی محصولی جانبی در فرایند تولید کلر است.
کاربرد سدیم هیدروکسید
کاربرد سدیم هیدروکسید بیشتر در صنایع شوینده است. حدود ۵۶ درصد از هیدروکسید سدیم تولیدی توسط صنعت استفاده می‌شود و ۲۵ درصد نیز در صنعت کاغذسازی بکار می‌شود. هیدروکسید سدیم پایه قوی اصلی مورداستفاده در صنایع شیمیایی است. به‌صورت فله‌ای و عمده اغلب به‌عنوان محلول آبی استفاده می‌شود؛ زیرا محلول‌ها ارزان‌تر و کار با آنها آسان‌تر است. هیدروکسید سدیم یا سود پرک در صابون‌ها و مواد شوینده بیشترین استفاده را دارد.
سود پرک همچنین به‌عنوان یک پاک‌کننده تخلیه برای رفع گرفتگی لوله‌ها نیز استفاده می‌شود. برخی از کاربردهای دیگر سود پرک عبارت‌اند از؛ تولید پیل‌های سوختی، سفیدکننده و پاک‌کننده اجاق‌گاز، پردازش سنگ معدن آلومینیوم، پوشش اکسید، پردازش پارچه پنبه، داروهای ضدانعقاد برای جلوگیری از لخته‌شدن خون، داروهای کاهش‌دهنده کلسترول و آب‌درمانی. همچنین شما می‌توانید تلخی زیتون را نیز با سود پرک بگیرید که در این باره به طور کامل در مطلب گرفتن تلخی زیتون در خانه با سود پرک مطالعه کنید.
هیدروکسید سدیم یا سود سوزآور برای تولید ابریشم مصنوعی، محصولات انفجاری، رنگ و فرآورده‌های نفتی نیز استفاده می‌شود. همچنین می‌توان از آن در کارهایی مانند تمیزکاری و پردازش فلز، آبکاری الکتریکی و استخراج الکترولیتی استفاده کرد. همچنین از این ترکیب همراه با فلز روی در آزمایش معروف “Gold Pennies” که سبب تشکیل برنج می‌شود استفاده می‌کنند. بعلاوه در حوزه شیمی تجزیه، اغلب محلول‌های این ترکیب شیمیایی برای اندازه‌گیری غلظت اسیدها با تیتراسیون استفاده می‌شود.
از ترکیب هیدروکسید سدیم با کلر مایع، آب‌ژاول یا وایتکس تولید می‌شود که آن نیز یکی از تمیزکننده‌های قوی است. از ترکیب این محصول شیمیایی با اسیدها به جهت کنترل میزان اسیدیته و pH آب استفاده می‌کنند. گاهی نیز در صنایع کودی و فروش کودهای شیمیایی کاربردهای مفیدی از این ترکیب دیده شده است. برای اطلاع دقیق‌تر از کاربردهای این ترکیب، مقاله چهار کاربرد هیدروکسید سدیم را بخوانید.
معدوم کردن اجساد با هیدروکسید سدیم
درگذشته برای معدوم کردن اجساد حیوانات در مزرعه‌ها از هیدروکسید سیدم استفاده می‌شد. این فرایند شامل قراردادن لاشه در یک محفظه مهروموم شده است که سپس لاشه را در مخلوطی از هیدروکسید و آب قرار می‌دهند که پیوندهای شیمیایی را می‌شکند و بدن را دست‌نخورده نگه می‌دارد. این در نهایت بدن را به مایع قهوه مانند تبدیل می‌کند و تنها جامد باقی‌مانده، استخوان است که می‌تواند با کمترین فشار له و پودر شود. همچنین قابل‌ذکر است که هیدروکسید سدیم اغلب در فرایند تجزیه کشتارهای جاده‌ای که توسط پیمانکاران دفع حیوانات در محل‌های دفن زباله ریخته می‌شود استفاده می‌شود.
شباهت هیدروکسید سدیم و هیدروکسید پتاسیم
شباهت هیدروکسید سدیم و هیدروکسید پتاسیم حتی در کاربردهای آنها در صنایع قابل‌مشاهده است. این دو ترکیب بازهایی بسیار خورنده و قوی هستند؛ بنابراین با آزادسازی گرما در برابر آب واکنش نشان می‌دهند و این واکنش بسیار گرمازا است. شباهت‌های شیمیایی آنها به یک شباهت فیزیکی نیز منجر می‌شود که آن هم ظاهر مشابه است.
نکات ایمنی در مورد هیدروکسید سدیم
رعایت نکات ایمنی در مورد خطرات احتمالی سدیم هیدروکسید لازم است؛ چرا که این ترکیب یک ماده بالقوه خطرناک است. سود پرک را باید در مکانی خشک و خنک نگهداری کرد. همچنین این محصول را در ظروف مقاوم به هوا ذخیره می‌کنند؛ زیرا که جذب کربن‌دی‌اکسید آن بسیار بالاست. اثرات مضر هیدروکسید سدیم به عوامل مختلفی از جمله غلظت آن، مدت‌زمان قرارگیری در معرض آن و اینکه آیا آن لمس شده و یا استنشاق شده بستگی دارد.
تماس با غلظت‌های بسیار بالای سود سوزآور می‌تواند باعث سوختگی شدید چشم‌ها، پوست، سیستم گوارشی و یا ریه‌ها شود و در نتیجه آسیب دائمی یا مرگ را ایجاد کند. تماس طولانی یا مکرر با پوست ممکن است باعث درماتیت شود. استنشاق مکرر بخارات این ترکیب شیمیایی نیز می‌تواند منجر به آسیب دائمی به ریه شود. خوردن و یا نوشیدن هیدروکسید سدیم می‌تواند باعث سوختگی شدید و استفراغ فوری، حالت تهوع، اسهال یا درد قفسه سینه و معده و همچنین مشکلات مربوط به بلع شود. مؤسسه ملی ایمنی و بهداشت شغلی آمریکا یا NIOSH توصیه می‌کند که کارفرمایان از سلسله‌مراتب کنترل‌ها برای جلوگیری از آسیب کارگران خود استفاده کنند. برای اطلاعات بیشتر در خصوص خطرات هیدروکسید سدیم به مقاله تخصصی آن مراجعه کنید.
خرید و فروش هیدروکسید سدیم
فروش سدیم هیدروکسید تولید ایران و یا چین در کیسه‌های ۲۵ کیلوگرمی توسط شرکت بازرگانی کیمیا تجارت تات صورت می‌پذیرد. شرکت کیمیا تجارت تات آمادگی دارد تا سود پرک را با خلوص ۹۹ درصد به متقاضیان ارائه دهد. همچنین شما می‌توانید علاوه بر استعلام قیمت و خرید سود پرک، نسبت به خرید مواد شیمیایی دیگر اقدام کنید. برای خرید سدیم هیدروکسید و انواع مواد شیمیایی با کارشناسان فروش شرکت بازرگانی کیمیا تجارت تات در تماس باشید.
سوالات متداول هیدروکسید سدیم
۱- هیدروکسید سدیم از نظر ظاهری چگونه معرفی می‌شود و چه ویژگی دارد؟
ترکیب شیمیایی هیدروکسید سدیم به‌صورت ورقه‌های نازک سفیدرنگی است که می‌تواند به‌خوبی رطوبت را به خود جذب کند. این ماده همچنین به‌خوبی می‌تواند در آب حل شود.
۲- سدیم هیدروکسید در چه صنایعی مورداستفاده قرار می‌گیرد؟
این ماده شیمیایی در حوزه‌های مختلفی قابل‌استفاده است. به‌عنوان‌مثال این ماده را می‌توان در خنثی‌کردن اسید، ساخت صابون و دیگر شوینده‌ها، کاغذسازی، نفت و گاز، صنایع داروسازی، فراوری و باز تولید آلومینیوم و غیره بکار برد.
۳- آیا هیدروکسید سدیم یا سود پرک در مواد غذایی نیز یافت می‌شود؟
هیدروکسید سدیم خاصیت قلیایی داشته و در آب قدرت حل‌شوندگی دارد. از همین رو، این ماده می‌تواند در مواد غذایی نیز یافت شود. این موضوع به‌خاطر حالت یون‌های سدیم و هیدروکسید حل شده در آب است.
۴- نحوه نگهداری سدیم هیدروکسید چگونه است؟
به‌خاطر داشته باشید، هیدروکسید سدیم را داخل ظروف شیشه‌ای بسته‌بندی نکنید. این محلول به دلیل خواص قلیایی می‌تواند به سیلیس شیشه واکنش نشان بدهد. بهترین ظرف برای نگهداری آن ظروف پلاستیکی است.
۵- هیدروکسید سدیم در بازار با چه فرم ظاهری عرضه می‌شود؟
ترکیب شیمیایی سدیم در بازارهای داخلی بیشتر به‌صورت جامد و به شکل پرک یا فلس یا به شکل قالب در اختیار متقاضیان قرار می‌گیرد. این ماده در ایران تحت عنوان چنته یک نوع بازکننده لوله فاضلاب نیز به شمار می‌رود.