هگزا متا فسفات سدیم (Sodium hexametaphosphate) یا SHMP ترکیبی جامد سفیدرنگ و بی بو است و در آب محلول و در حلال‌های آلی نامحلول است. این ترکیب، توانایی جذب رطوبت هوا را دارد و می‌تواند با یون‌های فلزی واکنش دهد. این ماده شیمیایی به‌عنوان یک گیرنده استفاده می‌شود و در طیف گسترده‌ای از صنایع از جمله افزودنی غذایی کاربرد دارد. کربنات سدیم گاهی اوقات به این ترکیب اضافه می‌شود تا pH را به ۸ الی ۸.۶ برساند که باعث تولید تعدادی از محصولات این ترکیب برای نرم‌شدن آب و مواد شوینده می‌شود.
سدیم هگزا متا فسفات را به‌عنوان یک جداکننده قوی می‌شناسند چرا که می‌تواند به یون‌های فلزی مانند منیزیم و کلسیم متصل گردد. این ویژگی در تصفیه آب و فراوری محصولات غذایی مهم و مؤثر است؛ زیرا که به نرم‌شدن آب کمک کرده و از تشکیل رسوب جلوگیری می‌کند. از دیگر ویژگی‌های SHMP می‌توان به خاصیت جذب‌کنندگی رطوبت هوای آن اشاره کرد و این ویژگی در استفاده از آن تحت عنوان قوام‌دهنده و یا امولسیفایر در محصولات گوناگون بسیار مهم است. سدیم هگزا متا فسفات در محدوده وسیعی از pH می‌تواند عمل کند و تغییری در pH ندهد و اصطلاحاً سبب پایداری pH می‌گردد. در مورد پایداری شیمیایی آن نیز به نظر می‌رسد که نسبتاً پایداری شیمیایی مناسبی دارد؛ اما با گذر زمان در آب هیدرولیز خواهد شد و به فسفات‌های کوچک‌تر تجزیه می‌شود.
تولید هگزا متا فسفات سدیم
اسید هگزا متا فسفریک توسط شیمی‌دان آلمانی تئودور فلتمن نام‌گذاری شد. تا سال ۱۹۵۶، تجزیه‌وتحلیل کروماتوگرافی هیدرولیزهای نمک سدیم پلی فسفات وجود آنیون‌های حلقوی حاوی بیش از چهار گروه فسفات را نشان داد. بطوریکه این نتایج در سال ۱۹۶۱ تأیید شد. در سال ۱۹۶۳، اریش تیلو و اولریش شولکه شیمی‌دانان آلمانی موفق شدند تا با گرم‌کردن تری متا فسفات سدیم بی آب، هگزا متا فسفات سدیم را تولید کنند. امروزه برای تولید اسید سدیم پیروفسفات، ابتدا ارتو فسفات مونو سدیم را حرارت می‌دهند که این محصول تولید می‌شود. سپس، پیروفسفات گرم می‌شود و هگزا متا فسفات سدیم مربوطه را تولید می‌کند و به دنبال آن خنک‌سازی سریع انجام می‌شود.
کاربرد هگزا متا فسفات سدیم
هگزا متا فسفات سدیم طیف کاربردی وسیعی در صنایع مختلف دارد؛ مانند کاربردهای صنعتی، کاغذسازی، رنگرزی، نساجی، پتروشیمی، تصفیه و سختی‌گیر آب‌خنک کن‌ها، عامل شتاب‌دهنده سفت‌شدن سیمان، متالورژی و ساخت‌وساز تا کاربرد در صنایع غذایی به‌عنوان افزودنی‌های غذایی مانند شربت‌ها، پودر پنیر، فیله ماهی و سس سالاد. در ادامه به برخی از این صنایع کاربردی خواهیم پرداخت.
صنعت نفت
این ماده شیمیایی در تنظیم ویسکوزیته گل حفاری و همچنین جلوگیری‌کننده از زنگ‌زدگی لوله‌های حفاری به‌عنوان عامل ضدخوردگی در صنعت نفت استفاده می‌شود.
آب و فاضلاب
هگزا متا فسفات سدیم برای تصفیه آب و فاضلاب به‌منظور نرم کردن آب برای ممانعت از ایجاد رسوب در بویلرها و سایر تجهیزات استفاده می‌شود. همچنین به‌عنوان یک عامل پخش‌کننده برای جلوگیری از انعقاد ذرات معلق در آب عمل می‌کند. کربنات سدیم نیز گاهی به این ترکیب اضافه می‌شود تا اسیدیته آن به ۸ الی ۸.۶ افزایش یابد تا به‌عنوان یک شوینده و به‌عنوان عامل پراکنده‌کننده و هموژنایزر برای کاهش سختی آب به کار رود. عامل پراکندگی مانع از تجمع ذرات معلق در مقیاس‌های بزرگ می‌شود تا فرایند ته‌نشینی آنها را سرعت بخشد. در واقع این عوامل برای حفظ حالت تعلیق به‌منظور برآورد اندازه ذرات کلوئیدی مورداستفاده قرار می‌گیرند.
صنایع غذایی
هگزا متا فسفات سدیم در صنعت مواد اولیه غذایی کاربردهای فراوانی دارد که از آن به‌عنوان امولسیفایر، بافت‌دهنده و غلیظ‌کننده در غذاهای فراوری شده مانند پنیر، محصولات لبنی، گوشت و نوشیدنی‌ها استفاده می‌شود. همچنین این ترکیب به حفظ رطوبت در گوشت‌های فراوری شده و غذاهای دریایی کمک کرده و سبب بهبود بافت و ماندگاری بیشتر می‌شود؛ مانند بهبود خواص اتصال آب پروتئین‌ها در گوشت‌های فراوری، رسوب پروتئین در فرایندهای خالص‌سازی و جلوگیری از رسوب پروتئین در شیرهای استریلیزه. این محصول به‌تنهایی و یا در ترکیب با سایر نمک‌های امولسیونی در تولید پنیرهای فراوری مورداستفاده قرار می‌گیرد.
همچنین از این ماده شیمیایی برای حفظ کیفیت مواد غذایی، کمک به حفظ رطوبت در کنسروها، جلوگیری از تشکیل بافت چربی و حفظ بافت یکنواخت این محصولات، تغییر pH و جلوگیری از خراب‌شدن مواد غذایی، تثبیت رنگ‌دانه‌های طبیعی مواد غذایی و حفظ درخشندگی و کیفیت این مواد بهره می‌برند. مقدار مجاز مصرف این ماده در این بخش‌های مختلف این صنعت به میزان ۵.۵ گرم در هر کیلوگرم است.
شوینده ها
این ترکیب خاصیت کلات‌کنندگی دارد و به دلیل دارابودن همین خاصیت بسیار پرکاربرد است. از این ماده به‌عنوان عامل تسهیل‌کننده عملکرد سورفاکتانت‌ها، نرم‌کنندگی آب و پراکندگی جهت تجزیه خاک رس و سایر خاک‌ها در صنایع شوینده بهره می‌برند. ازآنجایی‌که این ترکیب بر روی روغن و خاک‌های روغنی بسیار مؤثر است، به پاک‌شدن و جلوگیری از رسوب دوباره روغن بر روی پارچه‌ها کمک می‌کند. این محصول از لخته‌شدن و چسبیدن مواد معلق به یکدیگر و تشکیل توده‌هایی که به‌وسیله نیروی جاذبه ته‌نشین می‌شوند نیز جلوگیری می‌کند.
سایر کاربردهای هگزا متا فسفات سدیم
در کاربردهای آزمایشگاهی هگزا متا فسفات جهت حفظ تعلیق و پیش‌بینی توزیع اندازه ذرات به کار می‌رود. همچنین برای پراکندگی و پخش‌کننده در رنگ‌ها و پوشش‌ها استفاده می‌شود. بعلاوه در عکاسی نیز از ایجاد لکه‌ها و نقاط رنگی در فیلم و عکس جلوگیری به عمل می‌آورد. SHMP در برخی از فرمولاسیون‌های خمیردندان به دلیل توانایی این ترکیب در جلوگیری از تجمع تارتار با جداسازی کلسیم قرار می‌گیرد.
شرایط نگهداری از هگزا متا فسفات سدیم
هگزا متا فسفات سدیم خاصیت اشتعال‌پذیری و انفجار ندارد. درحالی‌که در مورد خطرات آتش‌سوزی باید ذکر کرد که اگر این ماده در اثر حرارت، گرم و تجزیه شود، گازهای بسیار سمی مانند اکسید سدیم از آن متصاعد می‌شوند که بسیار خطرناک هستند. باتوجه‌به این موارد شدیداً توصیه می‌شود بسته‌های حاوی این پودر معدنی در شرایط محیطی خشک و خنک و به‌دوراز منابع گرما، آتش و حرارت نگهداری و ذخیره شوند. همچنین انبار مخصوص نگهداری این ماده باید مجهز به سیستم‌های تهویه، خروجی اضطراری و محل دفع مناسب پسماندها باشد. تمام کارکنان انبار مواد شیمیایی نیز موظف هستند از لباس کار، دستکش، ماسک و عینک ایمنی در هنگام کار با این ماده استفاده کنند.
نکات ایمنی در مورد هگزا متا فسفات سدیم
بر اساس اطلاعات ایمنی که در مورد ترکیب هگزا متا فسفات سدیم وجود دارند، تماس آن با پوست دست موجب سوزش و حساسیت می‌شود که به‌کارگیری از دستکش به‌شدت توصیه می‌گردد. همچنین چنانچه با چشم تماس پیدا کند، تحریک، التهاب و خارش را در پی خواهد داشت که استفاده از عینک مناسب می‌تواند این آثار مخرب را خنثی سازد. استنشاق غبار این ترکیب جامد، خطرناک است و برای سیستم تنفسی تحریک‌کننده؛ پس در زمان کار با آن می‌بایست از ماسک تنفسی مناسب استفاده کرد. در صورت تماس این ماده با چشم یا پوست، محل را به‌سرعت با آب شسته و با بروز علائم حاد، به پزشک مراجعه شود. محل نگهداری آن باید محلی خشک و خنک و به‌دوراز رطوبت و سیستم تهویه هوایی مناسبی باشد.
خرید و فروش هگزا متا فسفات سدیم
شرکت کیمیا تجارت تات هگزا متا فسفات سدیم یا SHMP با خلوص ۹۹ درصد و کیفیت بی‌نظیر را از برترین تولیدکنندگان چینی در بسته‌بندی‌های ۲۵ کیلوگرمی عرضه می‌کند. اگر شما به دنبال خرید هگزا متا فسفات سدیم با قیمت رقابتی و ضمانت کیفیت هستید، همین امروز با شماره‌های ۰۲۱۶۶۴۳۸۶۴۷ – ۰۲۱۶۶۴۳۸۴۰۶ – ۰۲۱۶۶۵۶۷۱۵۸ تماس بگیرید و از راهنمایی‌های مربوطه را از کارشناسان کیمیا تجارت تات دریافت کنید.
سوالات متداول هگزا متا فسفات سدیم
۱- آیا خوردن هگزا متا فسفات سدیم در غذا بی‌خطر است؟
بله. این ماده به‌عنوان یک افزودنی غذایی مورد تأیید سازمان غذا و دارو ایالات متحده آمریکا است. همچنین سایر سازمان‌های مرتبط با سلامت نیز مانند سازمان ایمنی غذای اروپا نیز این ماده را تأیید می‌نمایند.
۲- هگزا متا فسفات سدیم چگونه باعث سفیدشدن دندان‌ها می‌شود؟
مکانیسم کاری این ماده ترکیبی از پیشگیری از ایجاد لکه و حذف لک‌های دندان است. این ترکیب به دلیل تمایل بسیار زیاد به هیدروکسی آپاتیت کلسیم موجود در مینا دندان، به طرز قابل‌توجهی بر اتصال کروموژن های مسئول لکه‌ها اثرگذار است.
۳- آیا استفاده از هگزا متا فسفات سدیم حلال است؟
این ترکیب شیمیایی مخلوطی از متا فسفات‌های پلیمری ساخته شده از منو سدیم فسفات است. به‌عنوان یک ماده شیمیایی سنتز شده، این افزودنی غذایی از لحاظ شرعی یک ماده حلال است که در فراوری لبنیات، سوسیس و غذاهای دریایی کاربرد دارد.
۴- آیا مصرف هگزا متا فسفات سدیم برای حیوانات خانگی بی‌خطر است؟
پاسخ بله است. مصرف این ترکیب برای حیوانات خانگی بی‌خطر است. این ماده امروزه در انواع مواد غذایی مانند نوشیدنی‌های غیرالکلی، دسرهای لبنی و غیره کاربرد دارد. ازاین‌جهت مصرف آن برای حیوانات مشکلی ندارد.
۵- آیا هگزا متا فسفات سدیم یک ماده گیاهی است؟
بله. این ترکیب یک ماده گیاهی است. مطابق تحقیقات یک متخصص تغذیه، می‌توان هگزا متا فسفات سدیم را یک ماده گیاهی محسوب نمود.