مونو سدیم فسفات (Monosodium phosphate) یا مونوسدیم دی هیدروژن فسفات به‌صورت پودر، کریستال یا گرانول‌های سفید و بدون بو است. این ترکیب به‌راحتی در آب انحلال‌پذیر است؛ ولی در اتانول، اتر یا کلروفرم نامحلول است. مونو سدیم فسفات که نمک سدیم اسید فسفریک است به‌صورت محلول، خاصیت بافری دارد که معمولاً در تحقیقات بیولوژیکی استفاده می‌شود. بافر به حفظ pH و ثبات آن کمک می‌کند. این یک محلول نمکی بر پایه آب است که حاوی سدیم هیدروژن فسفات، کلرید سدیم و در برخی فرمولاسیون‌ها، کلرید پتاسیم و دی هیدروژن فسفات پتاسیم است.
مونو سدیم فسفات به دلیل وجود یون هیدروژن کمی خاصیت اسیدی دارد که در صورت انحلال در بافر می‌تواند میزان pH محلول را حفظ نماید. زمانی که در مجاورت حرارت شدید قرار گیرد مولکول‌های آب را از دست خواهد داد و به شکل‌های مختلف سدیم پیروفسفات و یا دی سدیم فسفات تبدیل گردد.
تولید مونو سدیم فسفات
نمک مونو سدیم فسفات به کمک خنثی‌سازی جزئی اسید فسفریک به دست می‌آید.
کاربرد مونو سدیم فسفات
مونو سدیم فسفات کاربردهای متعددی دارد که یکی از مهم‌ترین کاربردهای تجاری، استفاده از آن به‌عنوان افزودنی مواد غذایی است. فسفات‌های سدیم غالباً به‌عنوان امولسیون‌کننده، تثبیت‌کننده و حتی به‌عنوان مواد فرایند دهنده استفاده می‌شوند. از آنها می‌توان برای کنترل سطح pH غذاهای فراوری نیز بهره برد. تقریباً همه آنها به‌عنوان امولسیون‌کننده عمل می‌کنند. از این امولسیفایرها برای پراکندگی یکنواخت دو یا چند ماده استفاده می‌کنند که در غیر این صورت غیر قابل مخلوط هستند. در تولید مواد غذایی، محبوب‌ترین کاربرد برای امولسیون‌کننده‌ها جلوگیری از جداشدن روغن از فرآورده غذایی است که در واقع به ترکیب موادی مانند روغن و آب که معمولاً جدا می‌شوند کمک می‌کند. فسفات‌های سدیم، به طور خاص، به‌عنوان امولسیون‌کننده در گوشت‌ها و پنیرهای فراوری و سوپ‌های کنسروی استفاده می‌شوند. همچنین در فرایند تهیه خمیر به آزادشدن دی‌اکسیدکربن و بلندشدن خمیر کمک می‌کند.
فسفات‌های سدیم نسبتاً بازی هستند، بنابراین اغلب به مواد غذایی اضافه می‌شوند تا از اسیدی شدن جلوگیری کنند. این فرایند ماندگاری را افزایش داده و همچنین طعم تازه غذاهای فراوری شده را تضمین خواهد کرد. همچنین از فسفات‌های سدیم گاهی برای برهم‌زدن تنش سطحی روی اجزای مایع غذاهای فراوری شده استفاده می‌کنند. نمونه این کاربرد در محصولات خامه زده شده و پنیرهای کف‌دار است. سدیم فسفات به طور طبیعی در بسیاری از غذاها وجود دارد. ماده معدنی فسفات به طور طبیعی در شیر، آجیل، تخم‌مرغ و طیور یافت می‌شود. این ماده معدنی مهم برای سلامت استخوان و انواع عملکردهای کلیه مفید است.
به‌طورکلی این فسفات‌ها در گروهی از داروها هستند که به‌عنوان ملین‌های نمکی شناخته می‌شوند. برای بزرگسالان بالای ۱۸ سال معمولاً قبل از انجام کولونوسکوپی، مسهل سدیم فسفات تجویز می‌شود تا روده بزرگ، مدفوع را برای یک معاینه بدون هر گونه مانع تخلیه کنند. این ترکیب همچنین ماده اصلی بسیاری از قرص‌های ملین بدون نسخه است. بعلاوه نوع دارویی آن معمولاً به‌صورت قرص تجویز می‌گردد. برای ایمنی، قرص‌ها باید با مقدار زیادی آب مصرف شوند. سدیم فسفات در صورت عدم مصرف صحیح می‌تواند عوارض جانبی کشنده‌ای ایجاد کند. علاوه بر این در حفظ میزان pH داروها نیز مؤثر است. از دیگر کاربردهای ناشناخته مونو سدیم فسفات، کاربرد آن در عدم خوردگی فلزات است. در تصفیه آب به سبب جلوگیری از خوردگی لوله‌ها یک‌لایه محافظتی بر روی سطوح فلزی ایجاد می‌کند و مانع از آسیب لوله می‌گردد.
نکات ایمنی در مورد مونو سدیم فسفات
کاربرد مونو سدیم فسفات به طور معمولی بی‌خطر و ایمن در نظر گرفته می‌شود؛ اما عدم مصرف صحیح آن می‌تواند عوارض جبران‌ناپذیری از جمله آسیب کلیه را بروز دهد. این عوارض به صورتی هستند که باید دراسرع‌وقت به پزشک مراجعه شود. از جمله آنها عبارت‌اند از؛ واکنش‌های آلرژیک مانند بثورات پوستی، خارش یا کهیر، تورم صورت، لب‌ها یا زبان، ضربان قلب نامنظم، خونریزی از رکتوم و تشنج. در حین کار با این ترکیب شیمیایی بهتر است تا از وسایل حفاظت شخصی مانند دستکش و عینک مناسب استفاده شود تا بروز آسیب‌های پوستی و چشمی ممانعت گردد. مونوسدیم فسفات باید در جایی خشک و خنک و به‌دوراز هرگونه ترکیب ناسازگار اسیدی یا بازی نگهداری شود.
خرید و فروش مونو سدیم فسفات
برای خرید مونو سدیم فسفات با خلوص بسیاری بالای ۹۹.۶% در کیسه‌های ۲۵ کیلوگرمی با کارشناسان واحد فروش شرکت بازرگانی کیمیا تجارت تات تماس بگیرید. شرکت کیمیا تجارت تات از جمله واردکنندگان بهترین مواد شیمیایی در سطح کشور است که همواره متعهد است تا مواد شیمیایی داخلی و خارجی باکیفیت را با بهترین قیمت به مشتریان خود عرضه کند. جهت اطلاع از قیمت انواع مواد شیمیایی و خرید آنها با ما تماس بگیرید.
سوالات متداول در مورد مونو سدیم فسفات
۱- نام‌های دیگر مونو سدیم فسفات چیست؟
نام‌های دیگر این ماده، سدیم دی هیدروژن فسفات، فسفات سدیم مونو بازیک و بی فسفات سدیم است.
۲- آیا مونو سدیم فسفات خطرناک است؟
این ماده ممکن است باعث تحریک پوست و چشم شود. همچنین برای جابه‌جایی صنعتی معمول آن را کم‌خطر در نظر می‌گیرند. گردوغبار آن ممکن است باعث تحریک بینی و مجاری تنفسی شود و بر تنفس تأثیر بگذارد. در نتیجه منجر به سرفه و خس‌خس سینه شود. قرارگیری در معرض زیاد و مکرر این ماده می‌تواند باعث ایجاد بثورات پوستی یا درماتیت گردد.
۳- کاربردهای مونو سدیم فسفات چیست؟
این ماده به‌عنوان یک عامل بافر، کنترل pH در کاربردهای تصفیه آب، در تولید کود فسفاته، تثبیت‌کننده و امولسیفایر در فراوری پنیر، شیر تغلیظ شده و پودینگ فوری کاربرد دارد. کود تولید شده از این مواد برای خاک‌های خنثی یا قلیایی مناسب است.
۴- مونو سدیم فسفات چگونه تولید می‌شود؟
مونو سدیم فسفات (NaH2PO4) از مخلوط سازی اسید فسفریک و کلرید سدیم تهیه می‌شود.
۵- آیا مونو سدیم فسفات با درجه غذایی برای انسان بی‌خطر است؟
فسفات سدیم با درجه غذایی توسط سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) برای مصرف، ایمن است. این ماده اغلب به‌عنوان یک افزودنی در تولید مواد غذایی فراوری استفاده می‌شود. همچنین در بسیاری از محصولات خانگی و داروها یافت می‌گردد.