متیل اتیل کتون (MEK) یا بوتانون یک مایع بی‌رنگ فرار با بویی شیرین شبیه ترکیب نعنا با استون است که در آب حل شده و به‌عنوان یک حلال صنعتی کاربرد گسترده‌ای دارد. این ترکیب یک ماده مصنوعی است؛ اما در منابع طبیعی موجود در محیط‌زیست نیز وجود دارد. بوتانون به طور طبیعی توسط بعضی از درختان تولید می‌شود و در بعضی از میوه‌ها و سبزی‌ها نیز در مقادیر اندک حضور دارد. MEK بسیار قابل‌اشتعال است و نقطه اشتعال آن ۶- درجه سانتیگراد (۲۱ درجه فارنهایت) است که برای جلوگیری از خطرات آتش‌سوزی نیاز به نگهداری و نگهداری دقیق دارد.
بوتانون یک ترکیب طبیعی برای برخی از خوراکی‌ها مانند آب سیب، لوبیا، مرغ، عسل و انواع پنیر است. همچنین از طریق اگزوز اتومبیل و کامیون وارد هوا می‌گردد. نیمی از تولید متیل اتیل کتون (MEK) در صنایع رنگ‌سازی و ساخت پوشش‌ها و نیز در تولید چسب و حلال‌های پاک‌کننده کاربرد دارد. کاربرد اولیه این ماده به‌عنوان حلال است و از نظر تولید تجاری حلال متیل اتیل کتون بعد از استون در رتبه دوم قرار می‌گیرد. این ترکیب در تولید رنگ، تمیزکردن لوازم الکترونیکی، به‌عنوان طعم‌دهنده در مواد غذایی و برای استریل کردن لوازم جراحی مورداستفاده قرار می‌گیرد؛ زیرا به طور مؤثری باکتری‌ها را از بین می‌برد. MEK به‌سرعت تبخیر می‌شود و در کاربردهایی که خشک‌شدن سریع موردنظر است مفید است.
کاربرد متیل اتیل کتون
کاربردهای MEK در صنایع شیمیایی بسیار حائز اهمیت است. متیل اتیل کتون عنوان یک حلال برای ساخت مواد شیمیایی دیگر و تولید موم از نفت کاربرد دارد. همچنین در تولید روکش‌های سطحی، فرمولاسیون جوهرهای چاپ، واسطه‌های شیمیایی، نوارهای مغناطیسی و نیز به‌عنوان ماده پایه جهت استخراج روغن‌ها، موم‌ها و رزین‌ها استفاده می‌شود. این ترکیب آلی، یک چربی‌گیر مناسب برای روغن‌های سنگین و تولید روان‌کننده‌ها است که به همین دلیل در حل‌کردن روغن‌ها، گریس‌ها و موم‌ها در عملیات تمیزکردن و چربی‌زدایی استفاده می‌شود. همچنین می‌توان برای تمیزکردن چسب‌های خاص، لاک و رنگ‌های لاتکس از آن استفاده کرد. سرعت تبخیر آن سریع است اگرچه به‌سرعت تبخیر استون نیست. توجه داشته باشید که این ماده می‌تواند بیشتر پلاستیک‌ها را تخریب و سبب تغییر رنگ در آن‌ها شود. به‌خصوص اگر پلاستیک‌ها برای مدتی طولانی در معرض آن قرار گیرند.
بوتانون که پلی‌استایرن و بسیاری دیگر از پلاستیک‌ها را در خود حل می‌کند، به‌عنوان مدل سیمان برای اتصال قطعاتی از کیت‌ها به فروش می‌رسد. گرچه این ماده اغلب به‌عنوان یک چسب در شناخته می‌شود؛ ولی در واقع بوتانون یک عامل جوشکاری برای پلاستیک‌ها است. بوتانون به‌عنوان ماده واسطه در فرایند تولید پراکسید متیل اتیل کتون شناخته می‌شود. پراکسید متیل اتیل کتون یک کاتالیزور برای برخی از واکنش‌های پلیمریزاسیون مانند اتصالات رزین‌های پلی‌استرهای غیراشباع است. به‌طورکلی در صنایع دیگر نیز به‌عنوان روان‌کننده و گریس، مانند روغن‌ترمز، ضد یخ و پوشش‌هایی مانند رنگ خودرو و صنعت نساجی کاربرد دارد.
نکات ایمنی در مورد متیل اتیل کتون
MEK یک افزودنی غذایی غیرمستقیم است که از طرف سازمان غذا و داروی آمریکا ایمنی آن تأیید شده است. این ماده اشتعال‌زا با اکثر مواد اکسید شده واکنش داده و می‌تواند منجر به آتش‌سوزی و انفجار گردد. اگر غلظت این ترکیب در هوا آن‌قدر زیاد باشد که قابلیت اشتعال داشته باشد برای انسان‌ها غیرقابل‌تحمل خواهد بود. زیرا بخارات آن باعث تحریک چشم‌ها و سیستم تنفسی می‌گردد.
این ترکیب در دود سیگار نیز وجود دارد و باعث تحریک چشم‌ها و بینی می‌شود. طبق تحقیقات، فقط در مقادیر بالا می‌تواند به‌طورجدی سلامت افراد را به خطر اندازد. تماس طولانی‌مدت با این ماده می‌تواند باعث خشکی چشم، درماتیت پوستی، سردرد و مشکلات عصبی شود. حلال متیل اتیل کتون به طور طبیعی در آب‌های آشامیدنی و آب‌های سطحی در مکان‌های مختلف یافت می‌شود. به همین منظور برای جلوگیری از تماس پوست و چشم از دستکش، عینک و لباس محافظ استفاده شود. MEK را در مکانی خنک، خشک و دارای تهویه مناسب دور از منابع اشتعال و مواد ناسازگار مانند اسیدها و بازهای قوی نگهداری کنید. بعلاوه محل نگهداری آن باید دارای سیستم تهویه هوا مناسب باشد که در غیر این صورت حین کار می‌بایست از ماسک محافظ تنفسی استفاده شود.
سوالات متداول متیل اتیل کتون (MEK)
۱- متیل اتیل کتون MEK چه کاربردهایی دارد؟
متیل اتیل کتون در بسیاری از صنایع از جمله به‌عنوان حلال برای لاک‌ها، چسب‌ها، در تولید لاستیک مصنوعی، جوهرهای چاپ و رنگ‌ها، در محلول‌های تمیزکننده، به‌عنوان کاتالیزور، مواد پاک‌کننده برای آبکاری، چربی‌زدایی، پاک‌کننده‌های رنگ، موم پارافین، ساخت چرم مصنوعی، نوار مغناطیسی، فیلم شفاف و پلیمرها، ساخت پودرهای کلوئیدی در مواد آتش‌زا و سایر محصولات شیمیایی کاربرد دارد.
۲- آیا متیل اتیل کتون برای انسان مضر است؟
استنشاق این ماده ممکن است بینی و گلو را تحریک کند. در غلظت‌های بالاتر، MEK بر سیستم عصبی تأثیر می‌گذارد. علائم آن شامل سردرد، حالت تهوع، سرگیجه، خواب‌آلودگی و گیجی است. قرارگیری در معرض مکرر آن ممکن است باعث بیهوشی شود. در تماس با پوست باعث تحریک خفیف آن می‌شود. تحریک‌کننده چشم و بینی است. علائم آن شامل قرمزی، درد و آبریزش چشم است. در صورت بلعیدن یا استفراغ می‌تواند وارد ریه شود و باعث آسیب شدید ریه شود. در تماس باعث خشکی، قرمزی، ترک‌خوردگی پوست (درماتیت) می‌شود.
۳- روش‌های نگهداری مناسب برای MEK چیست؟
این ماده بایستی در مکان خنک، دارای تهویه مناسب، دور از مواد قابل‌احتراق و قابل‌اشتعال (مانند پارچه‌های کهنه، مقوا)، دور از مواد ناسازگار، دور از نور مستقیم خورشید، دور از گرما و منابع آتش نگهداری شود.
۴- تفاوت متیل اتیل کتون MEK با استون چیست؟
این ماده قوی‌تر از استون است، چون که سرعت تبخیر کمتری دارد و در دمای بالاتر می‌جوشد. این تفاوت‌ها باعث شده است تا MEK یک ماده پاک‌کننده قوی‌تر از استون باشد.
۵- متیل اتیل کتون چیست؟
این ترکیب با فرمول (C4H8O) یا (CH3CH3COCH2CH3) مایعی بی‌رنگ و قابل‌اشتعال با بوی تند است. این ماده به‌عنوان حلال کاربردهای وسیعی دارد. قدرت بالای انحلال این ماده باعث می‌شود تا صمغ‌ها، رزین‌ها، چندین بَسپار مصنوعی، چربی‌ها و روغن‌ها را حل کند. نام دیگر آن ۲- بوتانون است.