سیکلوهگزانون (Cyclohexanone) یک مایع روغنی شفاف می باشد که زرد تا بی رنگ و دارای بویی تند شبیه استون و نعناع است. این ترکیب با اسامی کتو سیکلوهگزانون، آنون و کتو هگزا متیلن نیز شناخته می شود. چگالی سیکلوهگزانون کمتر از آب است اما بخارات آن سنگین تر از آب است. این ترکیب در آب کمی محلول و با حلال های معمولی قابل اختلاط است. سیکلوهگزانون به دو صورت طبیعی و مصنوعی تولید و به مقدار کم در مشتقات نفتی یافت می شود.
سیکلوهگزانون به صورت طبیعی در روغن های خام نیز وجود دارد. بعلاوه این ترکیب به صورت مصنوعی و در مقادیر زیاد تولید می شود. زیرا این ماده کاربرد زیادی در تولید نایلون دارد. سیکلوهگزانون با اکثر حلال های آلی، در تمام نسبت ها قابل تجزیه است که به طور معمول در لاک ها استفاده می شود. این کتون نیترات سلولز، استات و اتر ها، رزین های وینیل، لاستیک، موم، چربی، رنگ ها، قیر و بسیاری از ترکیبات آلی دیگر را در خود حل می کند.
تولید سیکلوهگزانون
سیکلوهگزانون با اکسیداسیون سیکلوهگزان در هوا با استفاده از کاتالیزور تولید می شود. این فرآیند سیکلوهگزانون را تشکیل می دهد و این مخلوط با نام روغن کتون-الکل، اولین ماده اولیه تولید اسید چرب است. اکسیداسیون شامل رادیکال و واسطه هیدرو پراکسید است. در بعضی موارد، سیکلوهگزانون خالص که با هیدراتاسیون سیکلوهگزن بدست می آید، پیشرو است. از سوی دیگر، سیکلو هگزانون می تواند از هیدروژن دار شدن بخشی از فنول تولید شود.
کاربرد سیکلوهگزانون
سیکلوهگزانون دارای کاربرد های مختلفی است که اصلی ترین و مهمترین کاربرد آن استفاده در صنعت نایلون است. در ادامه به سایر کاربرد های این محصول خواهیم پرداخت.
- ماده واسط در تولید رنگ و لاک سلولزی
- حلال در جوهر چاپ PVC، علف کش و آفت کش
- تمیز کننده فلزات و بلورها
- حلال در پاک کننده های رنگ و لاک
- در رنگرزی و لکه دار کردن ابریشم
- در واکس و چربی
- حلال برای چربی زدایی و تمیز کردن ابریشم
- حلال برای استات سلولز و نیترو سلولز
- ماده فعال در ترکیبات ضد باکتری و ضد قارچی
- استفاده از مشتقات آن در ساخت آدیپیک اسید
- کاتالیزور اصلی جهت ساخت پلی استر و رزین های مصنوعی
نکات ایمنی در مورد سیکلوهگزانون
سیکلوهگزانون جزء دسته مواد شیمیایی خطرناک طبقه بندی می شود. این ترکیب بسیار اشتعال زا است و بخار آن نیز در صورت ایجاد جرقه منفجر خواهد شد. وزن بخارات این ماده از هوا بیشتر است. بنابراین در امتداد زمین پخش شده و موجب افزایش احتمال انفجار در منازل می گردد. در نتیجه حلال سیکلوهگزانون باید تحت شرایط محافظت شده جهت جلوگیری از احتراق نگهداری شوند. در صورت استنشاق، عوارضی مانند بی حالی و سوزش مخاطی در فرد ظاهر می شود. سایر عوارض آن عبارت اند از: سرگیجه و خواب آلودگی، تهوع، سردرد، سوزش چشم و پوست
در صورت استنشاق، فرد را از محیط فعالیت خارج کرده و در صورت بروز مشکلات تنفسی، باید به بیمارستان منتقل شود. در صورت تماس با پوست و مو، فورا لباس های آلوده را از تن خارج و پوست را با آب و صابون فراوان باید شستشو داد. همچنین در صورت تماس با چشم، چشم را به مدت چند دقیقه با آب فراوان باید شستشو داد. بعلاوه در صورت وجود لنز، لنزها را از چشم خارج کرد. اگر این ترکیب بلعیده شد، دهان را با آب شسته و در صورت مسمومیت به پزشک مراجعه شود.
سوالات متداول سیکلوهگزانون
1- سیکلوهگزانون چه كاربردهايی دارد؟
اين ماده به عنوان حلال در حشره کشها و سموم، پاک کننده های رنگ، لکه برها، سلولزی ها و رزینها و لاکهای طبیعی و مصنوعی، در سنتز داروهای شیمیایی، به عنوان واسطه کلیدی در تولید نایلون، پلاستی سایزرها و لاستیکها استفاده می شود.
2- نامهای دیگر سیکلوهگزانون چیست؟
اين ماده با نامهای اکسو سیکلوهگزان، پیملیک کتون، کت هگزا متیلن، سیکلو هگزیل کتون یا کتوسیکلو هگزان نیز شناخته می شود.
3- سیکلوهگزانون چیست؟
اين ماده دارای فرمول مولکولی C6H10O است كه شامل یک مولکول حلقوی شش کربنی با گروه عاملی کتون است. این مایع بی رنگ يا مایل به زرد کم رنگ است و حالت روغنی با بوی استون دارد. اين ماده در آب کم محلول و با سایر حلالهای متداول مخلوط می شود. این ماده به طور طبیعی در روغنهای خام وجود دارد و به صورت مصنوعی در مقیاس بالایی تولید می شود.
4- آیا سیکلوهگزانون خطرناک است؟
اين ماده مایعی قابل احتراق است. در صورت نياز از مواد شیمیایی خشک، CO2، اسپری آب یا فوم مقاوم در برابر الکل به عنوان مواد خاموش کننده استفاده کنید. گازهای سمی در هنگام احتراق تولید می شوند. کانتینرها ممکن است در آتش منفجر شوند.