اسید سیتریک خشک (Citric Acid Anhydrous) یک پودر سفید کریستالی و اسید آلی ضعیف است که برای افزودن طعم ترش به نوشیدنی ها و غذا ها استفاده می شود. نمک ترش یا جوهر لیمو نام دیگر اسید سیتریک می باشد. بسیاری این اسید را با نام مستعار نمک ترش می شناسند زیرا از نظر ظاهری مانند نمک است و دارای بافتی مشابه با دانه های نمک می باشد.
در فرمولاسیون اسید سیتریک خشک مولکول های آب حذف و معمولاً به شکل پودر عرضه می شود. باز مزدوج اسید سیتریک، سیترات است که یک واسطه با اهمیت در چرخه این اسید در بیوشیمی است. اسید سیتریک معمولاً در صنایع مواد اولیه غذایی، آرایشی و دارویی کاربرد دارد. این ماده به طور طبیعی در مرکباتی مانند لیمو ترش یافت می شود و به عنوان ماده نگهدارنده طبیعی مورد استفاده قرار می گیرد. این ترکیب را غالباً برای تنظیم pH و تشکیل مشتق نمک های معدنی و فلزات در داروسازی کاربرد داشته و توسط FDA به عنوان محصولی ایمن می شناسند.
کاربرد اسید سیتریک خشک
اسید سیتریک خشک یک ماده نگهدارنده و افزودنی بی خطر در بسیاری از غذا های فرآوری شده مانند نوشیدنی ها، میان وعده ها و آبنبات های ترش است. عطر و طعم اسیدی این ماده، مزه تلخی را خنثی کرده و سایر احساسات چشایی که انسان قادر به تجربه آن است را تکمیل می کند. این ترکیب ویژگی های قابل ملاحظه ای دارد از جمله آنها عبارتند از؛
- اندازه گیری و کنترل آسان
- ایجاد طعم ترش به غذا بدون افزایش رطوبت
- فراهم آوردن اسیدیته خالص و بدون طعم دهنده دیگر
- مقرون به صرفه
در ادامه به برخی کاربرد های مهم این اسید آلی خواهیم پرداخت.
تهیه خمیر مایه
هنگامی که اسید سیتریک با بیکینگ پودر ترکیب شود، با انجام یک واکنش شیمیایی، حباب های گاز دی اکسید کربن ایجاد می شود. این امر به بهبود خمیرمایه یا افزایش حجم کالاهای پخته کمک می کند. این اسید یک جایگزین مفید در پخت وگان ها است که نمی توانند از تخم مرغ یا خامه برای کمک به تخمیر استفاده کنند.
تهیه نان
استفاده از اسید سیتریک می تواند به عنوان یک روش میانبر برای افزودن طعم و مزه اضافی به نان خانگی استفاده شود. این اسید طعم و مزه را بهبود می بخشد. کلوچه های لیمویی، کیکهای پرتقالی و خوراکی هایی از این قبیل را می توان با استفاده از این اسید آلی برای ایجاد تعادل بین طعم شیرینی و ترشی استفاده کرد.
نگهدارنده مواد
اسید سیتریک باعث افزایش pH یا میزان اسیدیته غذا ها می شود. بنابراین به عنوان ماده نگهدارنده خوب و مطلوبی عمل می کند. می توان اسید سیتریک را روی میوه ها و سبزیجات خرد شده پاشید تا تازه به نظر برسند. همچنین در کنسرو استفاده شود تا محیط اسیدی ایده آلی ایجاد شود. آب لیمو یا سرکه مایعات زیادی به ماده خوراکی اضافه می کنند که سبب شده پودر اسید سیتریک خشک به عنوان یک جایگزین مناسب کاربرد داشته باشد.
برای مثال کنسرو رب گوجه فرنگی به اندازه کافی اسیدی نیست تا از رشد باکتری جلوگیری کند. برای اطمینان از میزان اسیدیته ایمن، باید اسید اضافی به داخل آن وارد شود. از آنجا که محتوای آب گوجه فرنگی نیز زیاد است، پس پودر اسید سیتریک بهترین راه برای افزودن اسیدیته بدون افزودن مایع است. اسید سیتریک از اکسیداسیون مواد و نیز از قهوه ای شدن برخی از خوراکی ها و میوه ها در صورت نگهداری طولانی جلوگیری می کند.
نکات ایمنی در مورد اسید سیتریک خشک
اگرچه اسید سیتریک یک اسید ضعیف است اما قرار گرفتن در معرض اسید سیتریک خالص می تواند اثرات نامطلوبی ایجاد کند. استنشاق آن ممکن است باعث سرفه، تنگی نفس یا گلو درد شود. مصرف بیش از حد ممکن آن نیز است باعث درد شکم و گلو درد خواهد شد. تماس محلول های غلیظ آن با پوست و چشم نیز می تواند باعث قرمزی و درد شود. علاوه بر این مصرف طولانی مدت یا مکرر اسید سیتریک ممکن است باعث فرسایش مینای دندان شود.
سوالات متداول سیتریک خشک
1- اسید سیتریک چیست؟
اسید سیتریک که آن را با نام صنعتی جوهر لیمو می شناسیم، یک اسید آلی است که از بسیاری مرکبات مشتق می شود. این ماده سفید رنگ که توسط جابر بن حیان کشف شده است، کاربردهای فراوانی در صنایع مختلف از جمله مواد غذایی دارد.
2- چگونه از اسید سیتریک در صنایع غذایی استفاده می شود؟
از این ماده به عنوان کاتالیست برای تخمیر پنیر، افزایش عمر مفید مواد غذایی، ایجاد طعم ترش در نوشیدنیها، امولسیفایر در مواد غذایی، تولید گاز در نوشیدنیهای گاز دار و تولید آبجو استفاده می شود.
3- از سیتریک خشک در چه صنایعی استفاده می شود؟
این ترکیب دارای طیف وسیعی از کاربردها می باشد. از این ماده در صنایع غذایی، تولید داروها و مکملهای غذایی، محصولات آرایشی و بهداشتی، تولید ضدعفونی کننده ها و پاک‌کننده ها و بسیاری صنایع دیگر استفاده می شود.
4- مصرف سیتریک خشک و استفاده آن در بدن چه مزایایی را به دنبال دارد؟
این اسید سبب افزایش جذب مواد مغذی و مکملهای معدنی می‌شود. از آنجایی که برای جذب شدن نیازی به اسید معده ندارد، برای افرادی که دارای مشکلاتی دستگاه گوارش هستند مناسب تر است. این ماده همچنین از کلیه ها در برابر سنگ کلیه محافظت می کند.
5- آیا سیتریک خشک دارای خطرات و عوارض جانبی نیز می باشد؟
درست است که از این ترکیب به عنوان یک ماده کاملا ایمن یاد می شود. اما استفاده بیش از حد از آن سبب بروز حساسیت، درد مفاصل همراه با تورم و سفتی، تنگی نفس، معده درد و برخی علائم دیگر می شود.