سولفوریک اسید (Sulfuric acid) ماده‌‌ای شبیه مایعات روغنی است که گاهی از آن با نام روغن زیتون قرمز یاد می‌شود. این اسید با توجه به درصد خلوص خود از نظر ظاهری متفاوت است و در واقع می‌تواند بی‌رنگ تا قهوه‌ای تیره، متراکم، بی بو و خورنده باشد. باید خاطر نشان کرد که به صورت کلی این اسید که به شدت قوی است مایعی بی‌رنگ در نظر گرفته می‌شود. سولفوریک اسید از جمله قدیمی‌ترین مواد شیمیایی است که با نام جوهر گوگرد نیز شناخته می‌شود. این ترکیب با اجسامی که در آنها فلز وجود دارد یا به بیان دیگر با تمام فلزات سریعاً واکنش می‌دهد. همچین مانند تمامی عناصر شیمیایی هرچه دما بیشتر باشد، میزان و سرعت واکنش پذیری آن نیز افزایش پیدا خواهد کرد.
تولید سولفوریک اسید
برای اولین بار، تولید سولفوریک اسید توسط جابربن حیان و در قرن نهم صورت پذیرفت. جابربن حیان این اسید را از تقطیر کانی‌هایی که شامل سولفات آهن و سولفات مس بودند به دست آورد. بعدها دانشمندان دیگری همچون جان گلوبر، جان روبک و جوزف گیلوساک روش‌های دیگری را برای تولید اسید سولفوریک ارائه دادند. بر این اساس که امروزه این اسید در صنعت و تولید مواد شیمیایی مختلف کاربرد دارد، جامعه جهانی نیاز به روشی برای تولید بالا و مقرون به صرفه این ماده را حس می‌کند. از واکنش SO3 با آب می‌توان این اسید را تولید کرد اما این روش به دلیل گرمازایی که دارد، واکنش می‌دهد که کنترل این واکنش غیرممکن است. از این رو برای تولید آن از روش تماسی در مجاورت کاتالیزورها استفاده می‌شود.
کاربرد سولفوریک اسید
کاربرد سولفوریک اسید در صنایع مختلف و گوناگون قابل ملاحظه است. بطوریکه یکی از عمده‌ترین کاربردهای این اسید، بکارگیری آن در تهیه کودهای شیمیایی فسفاته است. تخمین زده می‌شود که نزدیک به 60 درصد از استفاده اسید سولفوریک به تولید کودهای شیمیایی اختصاص داده می‌شود. همچنین بنظر می‌رسد که صنایع معدنی و فلزی نیز در حدود 4 درصد بازار مصرف جهانی این محصول شیمیایی را در اختیار دارند.
همانطور که مطرح شد، بیشترین کاربرد سولفوریک اسید در صنعت کود و کشاورزی است. از این اسید در تولید اسید فسفریک، کود سولفات آمونیوم و کود سوپر فسفات نرمال به صورت مستقیم بهره می‌برند. اسید فسفریک خود ماده اولیه تولید کودهای مختلف فسفاته است. بخش اندکی از آن نیز بطور مستقیم در مخلوط کودهای مایع مورد استفاده قرار می‌گیرد. کود سوپر فسفات نرمال از اضافه کردن این اسید به سنگ فسفات تولید می‌شود. در این فرایند فسفات موجود در سنگ، به مونو کلسیم فسفات منوهیدرات تبدیل می‌شود. این ماده سبب خواهد شد که کود سوپر فسفات نرمال، کمترین میزان P2O5 را در بین کودهای فسفاته دارا باشد و لذا مصرف آن محدود است.
کاربرد دیگر سولفوریک اسید به عنوان الکترولیت در باتری‌های اسیدی است که از این باتری‌ها در اتومبیل بهره می‌برند. مقدار و غلظت اسید مورد نیاز برای هر باتری می‌تواند متفاوت باشد. این اسید در تصفیه آب و پساب، در کنترل pH احیای رزین مبدل یونی جهت رسوب‌دهی یون‌ها و در نهایت تولید آب عاری از یون نیز کاربرد دارد. از این محصول جهت افزایش pH آب تا 6 و رسوب املاح آب استفاده می‌گردد. پالایشگاه‌ها، پتروشیمی‌ها و نیروگاه‌ها بزرگترین مراکز مصرف‌کننده آب بدون املاح هستند.
سولفوریک اسید در صنایع معدنی
کاربرد سولفوریک اسید در صنایع معدنی شامل استخراج مس، اورانیوم، وانادیوم و شستشو و آماده سازی فلزی برای رنگ و پوشش است. این اسید به دو منظور در صنایع فولاد مورد استفاده قرار می‌گیرد. کاربرد اول آن در بازیافت گازهای دارای آمونیاک است که منجر به تولید سولفات آمونیوم به عنوان محصول جانبی صنعت فولاد می‌شود. کاربرد دوم نیز رسوب‌زدایی توسط آن است که در این عملیات اکسیدهای فلزات، چربی‌ها و نمکها و حتی زنگ آهن از روی سطح فولاد پاک می‌شوند.
سولفوریک اسید در تولید مواد شیمیایی مختلف
از سولفوریک اسد در فرایند تولید مواد شیمیایی مختلف نیز بهره می‌برند. موادی که این اسید در تولید آنها نقش دارد عبارتند از: تولید متیل متاکریلات از روش استو سیانوهیدرین، تولید کاپرولاکتام و تولید محصول جانبی سولفات آمونیوم، اسید فولیک از سنگ معدن فلوراسپار، دی اکسید تیتانیوم از فرایند سولفات، اکریلونیتریل از پروپیلن، مواد منفجره مانند نیتروگلیسیرین، نیتروسلولز و نیترو بنزن، تولید اسید کلریدریک، اسید کرومیک و بی کرومات‌ها، اسید سیتریک، اسید بوریک.
نکات ایمنی در مورد سولفوریک اسید
از آنجایی که سولفوریک اسید یک ترکیب اسیدی خطرناک و خورنده است، دانستن نکات ایمنی و رعایت این نکات بسیار مهم و حائز اهمیت است. ظروف نگهداری از این اسید بایستی مقاوم باشند و اجازه ندهند تا مواد شیمیایی ناسازگار با آن وارد واکنش شوند. در هنگام کار با آن باید از وسایل ایمنی شخصی مانند دستکشهای ویژه مواد شیمیایی استفاده کرد. به آرامی با آن کار شود تا از هرگونه ریختن و پاشیدن آن جلوگیری به عمل آید. همچنین برای کار با آن بهتر است که در زیر هودهای شیمیایی از آن استفاده شود.
درصورتیکه مقداری از سولفوریک اسید روی پوست ریخته شد، ناحیه مورد نظر را شسته و فوراً به پزشک مراجعه کنید. بعلاوه در صورت تماس با چشم حداقل برای 15 دقیقه چشم راشستشو داده و سپس جهت انجام اقدامات درمانی مناسب به نزدیکترین مرکز درمانی مراجعه شود. زمانی که نیز مقداری از آن بلعیده شد، استفراغ نکرده و ابتدا مقداری آب نوشیده و پس از آن به پزشک رجوع کنید. همچنین استنشاق آن در غلظت‌های بالا می‌تواند بسیار خطرناک باشد و حتی سبب مرگ شود. برای مطالعه بیشتر و دقیق‌تر می‌توانید مقاله سوختگی با اسید سولفوریک را بخوانید.
خرید و فروش سولفوریک اسید
سولفوریک اسید ایرانی در گالن‌های 35 کیلوگرمی و با درصد خلوص 99 درصد توسط شرکت بازرگانی کیمیا تجارت تات به فروش می‌رسد. شرکت کیمیا تجارت تات این آمادگی را دارد که ضمن دریافت سفارش مشتریان برای این محصول، سایر محصولات شیمیایی مورد نیاز را نیز با بهترین قیمت و کیفیت تأمین کند و در اسرع وقت به وسیله سیستم حمل و نقل مطمئن به شهرهای مختلف ارسال نماید. برای اطلاع از قیمت و خرید این محصول با کارشناسان فروش ما تماس حاصل نمایید.
سوالات متداول سولفوریک اسید
1- ساير نامهای سولفوریک اسید كدام است؟
نامهای ديگر اين اسيد روغن ویتریول، سولفات هیدروژن و جوهر گوگرد است.
2- خطرات اسید سولفوریک برای بدن انسان چيست؟
اين اسید یک ماده خورنده بسيار قوی است که برای پوست، چشمها، دندانها و ریه ها مخرب است. قرارگیری در معرض شدید اين اسيد می تواند منجر به مرگ شود.
3- کاربردهای اسید سولفوریک چیست؟
بیشترین كاربرد اين اسید در تولید کودهای شیمیایی فسفاته نظير سوپر فسفات و آمونیوم سولفاتها است. همچنين اين اسید در توليد رنگدانه ها، رنگها، داروها، استخراج فلزات از سنگ معدن، مواد منفجره، شوینده ها، توليد نمکها و اسیدهای معدنی، در فرآیندهای پالایش نفت و متالورژی استفاده می‌شود.
4- علت افزايش قيمت اسید سولفوریک در ماه های اخير چه بوده است؟
علت افزايش قیمت این اسید به دليل افزایش قابل توجه قیمت گوگرد بوده است. افزايش قيمت گوگرد نيز به دلیل کمبود عرضه آن به بازار بوده است.
5- ويژگي های شيميايی و فيزيكي اسید سولفوریک كدام است؟
فرمول اين اسید H2SO4 است. اسیدی قوی با چگالی بالا و بی رنگ است. اين اسيد با هر درصدی در آب حل می شود و به شدت گرمازا است.