سولفامیک اسید (Sulfamic Acid) بی بو، غیرفرار، غیرسمی، خورنده در دوزهای بالا با ظاهری شبیه به برف مرطوب است. این اسید اشتعال‌پذیر نیست و قابلیت انفجار ندارد. این ماده به شکل محلول بی‌رنگ یک اسید نسبتاً قوی است که به‌راحتی نمک سولفامات را تشکیل می‌دهد و با نام‌های دیگری نظیر آمیدو سولفونیک اسید، آمیدون در آب نیز می‌تواند وجود داشته باشد. سولفامیک اسید را یک ترکیب واسطه بین سولفوریک اسید و سولفامید در نظر می‌گیرند. سولفامات‌ها مشتقات سولفامیک اسید هستند.
از مزایای سولفامیک اسید می‌توان علاوه بر ماندگاری بسیار بالا، به پایداری شیمیایی منحصربه‌فرد آن اشاره کرد. همچنین در آب بسیار حلال است و تشکیل محلول‌های آبی را تسهیل می‌کند. این ماده از نظر اقتصادی نیز مقرون‌به‌صرفه است؛ زیرا با کاهش زمان، بهره‌وری را افزایش می‌دهد. خواص خورندگی این اسید نیز کم است و در مقایسه با سایر اسیدهای قوی برای کاربردهای خاص مانند تمیزکردن فلزات بسیار کاربردی است. با محافظت از فلزات و با تکیه یکنواخت از سطح تجهیزات محافظت می‌کند و به این صورت طول عمر آن‌ها را افزایش می‌دهد و در نتیجه تجهیزات عملکرد برتری برای روند تولیدات دارا می‌شوند. حمل‌ونقل آن آسان و اثرات نامطلوبی به همراه ندارد و به‌عنوان تمیزکننده بی‌خطر و بدون نیاز به شستشو ثانویه شناخته می‌شود. سولفامیک اسید هرچند که یک اسید قوی به شمار می‌آید؛ اما نسبت به سایر اسیدهای قوی از جمله اسید هیدروکلریک یا اسید سولفوریک ویژگی‌های تهاجمی کمتری دارد.
تولید سولفامیک اسید
تولید سولفامیک اسید با استفاده از ترکیبات اوره با مخلوطی از تری اکسید گوگرد و اسید سولفوریک به‌صورت صنعتی صورت می‌پذیرد. این ماده در دو مرحله تولید می‌شود. محلول آبی سولفامیک اسید ناپایدار بوده و به‌آرامی هیدرولیز شده تا به بی سولفات آمونیوم که به‌صورت جامد کریستالی است، تبدیل گردد. پس از گرم‌کردن این اسید با الکل واکنش نشان می‌دهد. بازگرداندن سولفامیک اسید با متانول باعث ایجاد متیل آمین خواهد شد. این اسید قبل از تجزیه در دمای بالاتر در آب، تری اکسید گوگرد، دی‌اکسید گوگرد و نیتروژن در دمای ۲۰۵ درجه سانتیگراد قابلیت ذوب‌شدن را داراست.
کاربرد سولفامیک اسید
سولفامیک اسید در صنایع گوناگون کاربرد های مختلفی دارد. گستردگی کاربرد های این محصول سبب اهمیت آن در صنایع شیمیایی می شود. در ادامه به توضیح مختصری از کاربرد های فراوان این ترکیب ارزشمند می پردازیم.
- تولید سیلیکات سدیم
- ساخت و تولید بسیاری از داروهای درمانی همچون آنتی بیوتیک، نوکلئوزید، داروهای بیماری HIV، داروهای ضد صرع و کاهش وزن
- دترجنت اسیدی در ساخت و تولید مایع لباسشویی و ظرفشویی
- از بین بردن زنگ زدگی و رسوب زدایی
- کاتالیزور در فرایند استری سازی
- در تولید رنگ و رنگدانه و پیگمنت و رزین به عنوان تنظیم کننده pH
- منعقد کننده رزین های اوره – فرمالدئید
- تهیه سولفامات آمونیوم
- تولید مواد داخل کپسول های اطفای حریق آتش نشانی
- در آبکاری نیکل
- در جداسازی یون های نیترات به منظور تثبیت کلر برای استفاده در استخرهای شنا
- خارج کردن رسوبات پروتئینی به هنگام پاستوریزه کردن دستگاه های صنایع غذایی
- در صنعت خمیر و کاغذ به عنوان یک تثبیت کننده کلرید
- برای حذف جرم و رسوبات در بویلر
- ماده رقیق کننده در کندانسورها
- کاتالیست سبز در تولید آمید از کتوکسیم و
- در استخراج طلا
برای مطالعه بیشتر و تخصصی تر در خصوص کاربردهای سولفامیک اسید به مقاله تخصصی آن مراجعه کنید.،
بسته بندی و شرایط نگهداری سولفامیک اسید
سولفامیک اسید باید در ظروف دربسته و در مکانی خشک و خنک و به‌دوراز مواد ناسازگار مانند پایه‌های قوی و عوامل اکسیدکننده نگهداری شوند. این محصول را می‌توان طولانی‌مدت در ظروف آزمایشگاهی، پاکت‌های پلاستیکی یا الیافی نگهداری کرد. در صورت هر گونه نشت، از تولید گردوغبار خودداری کرده و مواد را جارو کنید. سپس در ظرف مناسبی برای دفع قرار دهید و در نهایت برای شستن هر گونه باقیمانده احتمالی از آب استفاده کنید. در پایان برای دفع سولفامیک اسید، آن را طبق مقررات محیطی دور بریزید و خنثی‌سازی با پایه‌ای مانند بی‌کربنات سدیم را می‌توان قبل از دفع استفاده کرد.
نکات ایمنی در مورد سولفامیک اسید
سولفامیک اسید هنگام حریق گازهای سمی تولید کرده که در زمان انتشار CO2، می‌توان از پودر خشک شیمیایی یا فوم استفاده کرد. این ترکیب موجب تحریک پوست و چشم‌ها شده و در صورت تماس، چشم‌ها را باید حداقل ۱۵ دقیقه با آب زیاد شستشو داد. موقع شستن حتماً پلک‌ها باز باشند. در زمان کار با مواد شیمیایی مانند سولفامیک اسید، از عینک ایمنی، لباس مناسب، ماسک و دستکش استفاده شود. از بلع و استنشاق این ماده پرهیز کنید؛ زیرا باعث تهوع، استفراغ، سوزش، سرفه، سرگیجه، سردرد، التهاب حنجره و تنگی نفس می‌شود. این اسید نسبت به تمیزکننده‌هایی مانند اسید کلریدریک خطر و سمیت بسیار پایین‌تری دارد. همچنین در صورت کار با این اسید، سعی شود تا حین کار در محیطی با سیستم تهویه هوای مناسب مراحل طی شوند. درصورتی‌که فرد در معرض استنشاق با این اسید قرار گرفت، باید فوراً به محیطی باز منتقل شود و اگر تنفس وی همچنان دچار مشکل بود به مراکز درمانی و پزشکی مراجعه شود.
سوالات متداول سولفامیک اسید
۱- نام‌های دیگر سولفامیک اسید چیست؟
نام‌های دیگر این اسید آمیدو سولفونیک اسید، اسید آمیدو سولفوریک، اسید آمینو سولفونیک، اسید سولفامیک و اسید سولفامید یک است.
۲- کاربردهای اسید سولفامیک چیست؟
این اسید در تمیزکردن و جرم‌زایی فلزات و سرامیک، مبدل‌های حرارتی، دیگ‌های بخار، کندانسورها، تولید رنگ، عامل رسوب‌زدایی در شوینده‌ها برای حذف رسوب آهک، تثبیت کلر در استخرهای شنا، حذف دوغاب اضافی روی کاشی‌ها، در آبکاری الکتریکی و به‌عنوان یک عامل سفیدکننده کاربرد دارد.
۳- مزیت استفاده از اسید سولفامیک نسبت به اسیدهای دیگر چیست؟
از مزایای استفاده از این اسید، به‌عنوان یک عامل تمیزکننده می‌توان به‌سهولت کار، حلالیت و خورندگی کم آن اشاره کرد. همچنین این اسید می‌تواند به‌تنهایی یا مخلوط با سایر محصولات برای فلزات و سرامیک‌ها نیز استفاده شود.
۴- ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی اسید سولفامیک چیست؟
این اسید خشک دارای فرمول شیمیایی NH3SO3 یا HSO3NH2 است. این ماده بلورهای اورتورمبیک دارد. بلورهای این اسید بی‌رنگ و بدون بو است. نقطه ذوب این اسید بسیار پایدار است، در نتیجه این اسید سال‌ها بدون تغییر در خواص آن قابل نگهداری است.
۵- قیمت اسید سولفامیک در آینده چگونه خواهد بود؟
با توجه افزایش کاربرد این ماده در تهیه کود آمونیوم و افزایش تقاضای کود آمونیوم در صنعت کشاورزی، در سال‌های آینده قیمت اسید سولفامیک افزایش خواهد یافت.