سولفات روی (Zinc sulfate) یک ترکیب شیمیایی جامد به رنگ سفید است که در تمامی حالت‌های آب‌پوشیده یا بی آبه سولفات روی، می‌توان این ماده را به‌صورت جامد بدون رنگ یافت. چگالی آن در حالت بی آبه ۳.۵ برابر چگالی آب است و میزان انحلال‌پذیری آن در حلال‌ها وابسته به میزان آب موجود در ساختار آن است. در حالت بی آب، این ماده در آب یا گلیسیرین یا متانول و سایر الکل‌ها قابلیت انحلال‌پذیری خوبی دارد. نوع تک آبه یا مونو هیدراته آن، فقط در آب انحلال‌پذیری بالایی دارد. همچنین نوع هپت هیدراته آن، در الکل‌ها انحلال‌پذیر نیست و فقط در آب و گلیسیرین قابلیت انحلال دارد.
این مولکول‌های آب‌پوشیده در اثر قرارگیری در معرض حرارت، آب موجود در ساختار خود را از دست می‌دهند. طبق نتایج آزمایش‌ها، این مواد در دماهای مختلف تجزیه می‌شوند. مونو هیدرات در ۲۳۵ درجه سانتیگراد و نوع هپت هیدراته در ۲۸۰ درجه سانتیگراد تمامی آب موجود در ساختار خود را از دست می‌دهد و در دمای حدود ۵۰۰ درجه سانتیگراد تجزیه می‌گردد. سولفات روی در میان مواد ضروری برای گیاه، فواید بسیاری دارد. وجود عنصر روی به میزان اندک برای گیاه ضروری و حیاتی است. وجود آن باعث تداوم فعالیت‌های فیزیولوژیکی می‌شود که نقش مهمی در فرایندهای فتوسنتز و تشکیل قند، سنتز پروتئین، حاصلخیزی، رشد و مقاومت در برابر بیماری دارد. حلالیت سولفات روی بسیار وابسته به pH خاک است. بعلاوه این خاصیت را دارد که بر روی سطوح فلزی یک‌لایه محافظ ایجاد کند تا از زنگ‌زدگی و تخریب آنها ممانعت شود.
سولفات روی علاوه بر کود در صنعت کشاورزی، در تغذیه حیوانات، پزشکی، گالوانیزه کردن، تصفیه آب و ساخت و سنتز مواد شیمیایی کاربرد دارد. هر کدام از این کاربردها بر ویژگی خاصی از این ترکیب مهم اتکا دارد.
تاثیرات روی
بیشترین قسمت روی در ساختمان شبکه های خاک وجود دارد که غیرقابل‌دسترس برای گیاه است. روی قابل‌دسترس در محلول خاک به‌صورت یونی یا کمپلکس بوده و میتواند در وبگاه‌های تبادلی کانی‌های رسی و مواد آلی نیز جذب شود. همچنین روی میتواند به‌صورت کاتیون دوظرفیتی هیدروکسید روی و یا کلرید روی یافت شود. بیش از نیمی از زمین‌های زراعی در کشور دارای کمبود روی هستند و این مسئله باعث کاهش ۵۰ درصدی محصولات گردیده است.
هنگامی که گیاه با کمبود روی روبرو شود، این فعالیت‌ها تضعیف و سلامت و حاصلخیزی گیاه تحت‌تأثیر قرار میگیرد. سپس کیفیت محصول کاهش خواهد یافت. حضور کربنات کلسیم قابلیت دسترسی روی را به دلیل ایجاد pH بالا، کاهش می‌دهد. همچنین مقادیر بالای فسفر در خاک نیز میتواند موجب کمبود روی شود. حضور مقدار بیش از حد مس نیز قابلیت دسترسی روی را کاهش خواهد داد؛ زیرا جذب هر دو کاتیون از طریق یک مکانیزم یکسان صورت میگیرد.
گیاهان حساس به کمبود روی شامل ذرت، گندم، برنج، سویا، نخود، سورگوم، مرکبات و انگور گیاهان حساس نسبت به کمبود هستند. درختان مرکبات در جنوب و شمال ایران نسبت به سایر درختان میوه مانند سیب، گلابی و هلو نسبت به کمبود روی حساسیت بیشتری دارند. در مقابل، سولفات منیزیم جذب روی در گیاهان را تسهیل کرده و مقدار آن را افزایش می‌دهد. محصولاتی که نسبت به کمبود روی مقاوم هستند عبارت‌اند از؛ هویج، سبزی‌ها و جو.
علائم کمبود روی در گیاهان
تشخیص کمبود روی در محصولات بسیار آسان است که این نتیجه معمولاً از تجزیه خاک و برگ گیاهان حاصل می‌شود. کمبود روی سبب رنگ سبز یا زرد در برگ‌های جوان یا لکه‌های سوخته در محل میان رگبرگ‌ها در برگ‌های نسبتاً مسن می‌شود. همچنین برگ‌های جوان می‌توانند در انتهای شاخه که به‌صورت رزت رشد کنند. از دیگر علائم آن می‌توان به کوچک ماندن گیاه، خشکیدگی بعضی از بافت‌ها، تاخیر در رسیدگی و بلوغ و رشد نامناسب میوه اشاره کرد.
خسارت مهم کمبود روی ریختن میوه‌های درختان دانه‌دار و هسته‌دار در طول تکامل آنهاست. شدیدترین حالت را میتواند هنگامی که سیب به‌اندازه گردو می‌شود، مشاهده نمود. در این شرایط گاهی تا ۸۰ درصد میوه درختان ریزش خواهد داشت. در مرکبات کمبود روی با کلفت شدن پوست و ضخیم‌شدن سفیده و غیرقابل‌فروش شدن میوه نمود پیدا می‌کند. نکته مهم آن است که استفاده از هر نوع کود را در راستای اصلاح و تقویت خاک زمین زراعی و باغات بر اساس نتیجه آزمون خاک، صرفاً با نظر کارشناسان مجرب و مهندسین سازمان جهاد کشاورزی منطقه خود انجام دهید.
نکات ایمنی در مورد سولفات روی
سولفات روی؛ مانند سایر ترکیبات شیمیایی نیازمند شرایطی خاص و رعایت نکات ایمنی در هنگام استفاده است. بر همین اساس مطابق برگه ایمنی و داده‌های آزمایشگاهی مرتبط با سولفات روی مصرف‌کنندگان این محصول باید به نکات ایمنی آن توجه کنند و از وسایل ایمنی همچون دستکش و ماسک بهره ببرند. تماس آن با چشم، بسیار خطرناک است و در صورت تماس باید چشم‌ها را حداقل برای مدت ۱۵ دقیقه با آب شستشو داد. همچنین در صورت ورود سولفات روی به محیط معده یا ریه، باعث تحریک و ایجاد حالت تهوع می‌شود. بعلاوه در صورت بلع یا تنفس گردوغبار غلیظ آن، پس از حضور در فضای باز با جریان هوای آزاد، باید به مراکز پزشکی مراجعه شود.
دفع کنترل نشده این ماده در طبیعت به‌ویژه زمانی که در معرض آب در طبیعت قرار گیرد، خطرآفرین است. این مخاطرات در زمان طولانی باعث آسیب به محیط‌زیست می‌شوند و تا زمان‌های زیادی، این آسیب‌ها قابل‌مشاهده خواهند بود. نگهداری از این ترکیب باید در محیطی خنک و خشک که به‌دوراز نور خورشید و دارای سیستم تهویه مناسب است صورت گیرد.
خرید و فروش سولفات روی
سولفات روی تولید چین و ایران در کیسه‌های ۲۵ کیلوگرمی و با درصد خلوص ۳۴ درصد توسط شرکت بازرگانی کیمیا تجارت تات به فروش می‌رسد. شرکت کیمیا تجارت تات این آمادگی دارد ضمن دریافت سفارش مشتریان برای این محصول، سایر محصولات موردنیاز را نیز با بهترین قیمت و کیفیت تأمین کند و دراسرع‌وقت به‌وسیله سیستم حمل‌ونقل مطمئن به شهرهای مختلف ارسال نماید. برای اطلاع از قیمت و خرید این محصول با کارشناسان فروش ما تماس حاصل نمایید.
سوالات متداول سولفات روی
۱- کاربردهای دارویی سولفات روی چیست؟
روی ماده معدنی طبیعی است که بدن برای رشد و نمو مناسب، به آن نیاز دارد. این دارو برای درمان کمبود روی یا برای ارتقای سلامتی مصرف می‌شود. همچنین روی برای کاهش مدت و شدت علائم مرتبط با سرماخوردگی کاربرد دارد.
۲- تفاوت بین روی و سولفات روی چیست؟
روی در اشکال مختلف دارویی تولید می‌شود. سولفات روی کم‌هزینه‌ترین شکل آن است، اما کمترین جذب را نیز دارد. این دارو ممکن است باعث ناراحتی معده شود. سایر شکل‌های روی که راحت‌تر جذب بدن می‌شوند عبارت‌اند از پیکولینات روی، سیترات روی، استات روی، روی گلیسرات و روی مونو متیونین است.
۳- سولفات روی چه کاربردهایی دارد؟
سولفات روی در پزشکی به‌عنوان یک مکمل غذایی، برای درمان کمبود روی و برای جلوگیری از این بیماری استفاده می‌شود. همچنین در تأمین روی در خوراک دام، کود کشاورزی، برای کنترل رشد خزه در پشت‌بام استفاده می‌شود.
۴- مزایای کود سولفات روی چیست؟
از مزایای استفاده از این کود می‌توان به هزینه نسبتاً پایین آن و محلول بودن در آب و پخش سریع آن در خاک اشاره کرد.
۵- نقش کود سولفات روی برای گیاهان چیست؟
این کود در تشکیل کلروفیل، در تشکیل اکسین‌ها برای تنظیم رشد و افزایش طول ساقه و در تبدیل نشاسته به قند در گیاهان نقش مهمی دارد. همچنین این کود به گیاهان کمک می‌کند تا در سرما مقاومت کنند و کمتر دچار سرمازدگی شوند.