زایلین (Xylene) یا دی متیل بنزن نام سه ایزومر زایلین یعنی اورتو زایلن، متا زایلین و پارازایلین است؛ ولی به دلیل مخلوط بودن این سه ایزومر به آن زایلین مخلوط می‌گویند. زایلین، مایعی بی‌رنگ، شفاف با بویی شیرین و یکی از ترکیبات هیدروکربن‌های آروماتیک است که ساختار آن به نحوی است که یک حلقه بنزن با دو گروه متیل در موقعیت‌های مختلف به آن متصل است. این ماده از نفت خام به دست می‌آید و به طور گسترده‌ای در بسیاری از محصولات مانند رنگ، چسب و سموم دفع آفات استفاده می‌شود. همچنین اضافه‌کردن آن به بنزین می‌تواند سبب بهبود عدد اکتان بنزین شود. بااین‌حال می‌تواند سبب ایجاد آلودگی در هوا شود که این ماده یکی از آلاینده‌هایی است که وجود آن در هوا را نباید نادیده گرفت.
زایلین در حل سایر ترکیبات روغنی که در آب نامحلول هستند، بسیار خوب عمل می‌کند. این ویژگی باعث می‌شود که این ماده یک حلال عالی برای هیدروکربن‌ها و بسیاری از ترکیبات آب‌گریز یا نامحلول در آب مانند گریس‌ها و آفت‌کش‌ها و علف‌کش‌های مختلف باشد. این ماده در آب حل نمی‌شود؛ اما در اتانول و دی اتیل اتر به‌خوبی قابل‌حل است. این ترکیب سمی، قابلیت اشتعال بسیار بالایی دارد و نقطه اشتعال آن نزدیک به ۲۵ درجه سانتیگراد است. بطوریکه فردی که با آن کار می‌کند، باید آموزش‌های لازم را دیده باشد و وسایل ایمنی را به طور کامل داشته باشد. این ماده باید در محیط خنک با تهویه‌ها مناسب نگهداری شود. بعلاوه برای نگهداری زایلین باید آن دور از اشعه مستقیم آفتاب، گرما و سایر منابع مشتعل نگهداری شود.
تولید زایلین مخلوط
کاهور، شیمی‌دان فرانسوی، برای اولین‌بار توانست زایلین مخلوط را از قطران چوب کشف نماید. زایلین یکی از محصولات مهم و پرکاربرد پتروشیمیایی است. این ماده همچنین از کربنه شدن زغال هنگام ساخت سوخت کک نیز به دست می‌آید. از دیگر روش‌های ساخت زایلین می‌توان به متیلاسیون بنزن و تولوئن نیز اشاره کرد.
کاربرد زایلین مخلوط
کاربرد اصلی زایلین مخلوط، استفاده از آن در صنعت به‌عنوان حلال است و به‌عنوان حلال طیف وسیعی از ترکیبات مانند رنگ‌ها، پاک‌کننده‌ها و… در صنایعی چون رنگ و چرم بکار می‌رود. زایلین به‌عنوان مکمل همراه با بنزن به بنزین اضافه می‌شود. ایزومرهای زایلین به‌عنوان حلال‌های صنعتی برای تولید بسیاری از مواد بکار می‌روند. ایزومرهای زایلین در واکنش‌های سنتزی به‌عنوان واسطه مورداستفاده قرار می‌گیرند. از این محصول برای ساخت ترفتالیک اسید و دی‌متیل‌ترفتالات و اتیل بنزن نیز بهره می‌برند.
در دندان‌پزشکی و در آزمایشگاه بافت‌شناسی برای پردازش بافت و رنگ‌آمیزی بافتی نیز کاربرد دارد. در آزمایشگاه‌ها برای ساخت یخ خشک، برای خنک نگه‌داشتن مخازن واکنشگرها از زایلین بهره می‌برند. همچنین در صنایع چسب‌سازی برای کاهش‌دادن ویسکوزیته چسب‌ها و تولید آنها از زایلین استفاده می‌کنند. در صنعت‌هایی که به مقاومت محصولات در مقابل آب و نفوذ آن نیاز است همچون صنایع ضد آب و تولید خط لوله‌های انتقال از این ماده به‌وفور از زایلین استفاده می‌شود. همچنین برای شستشوی تجهیزات حمل‌ونقلی و مخزن دستگاه‌هایی مانند هواپیما و تانک کاربرد دارد.
نکات ایمنی در مورد زایلین مخلوط
زایلین مخلوط به سبب خطراتی از جمله آتش سوزی و سمیت بالایی که دارد، رعایت نکات ایمنی در مورد آن لازم و ضروری است. این ماده بسیار اشتعال‌پذیر است و همانطور که گفته شد می‌تواند در دمای اتاق انفجار تشکیل دهد و کربن‌دی‌اکسید، پودر مواد شیمیایی خشک‌کننده، فوم، اسپری یا مه آب برای خاموش‌کردن آن ممکن است بی‌اثر باشد؛ زیرا توانایی خنک‌کردن و سردکردن این ماده را تا زیر نقطه اشتعال ندارد. به‌علاوه، بخارات این ماده بسیار سمی است و برخورد آن با چشم باعث بروز سوزش، سرخی و حتی خسارات جدی شود. تنفس‌کردن آن باعث ایجاد سردرد، تهوع و گیجی خواهد شد و باید به‌سرعت برای فرد کپسول اکسیژن وصل شود.
با خوردن زایلین، سیستم عصب مرکزی فرد تحریک و باعث ایجاد مسمومیت و حتی مرگ می‌شود. این ماده با پوست و یا لباس نباید در تماس باشد. هنگام حمل‌ونقل این ماده می‌بایست از لباس‌های حفاظتی و دستکش استفاده شود و لباس‌های آلوده را از تن خارج کرده و پوست را با آب و صابون شستشو داده شوند. مطالعات ثابت کرده‌اند که در اثر تماس پوست با ایزومرها زایلین، پوست تحریک شده و باعث ایجاد قرمزی و سوختگی خواهد شد. این تأثیرات اغلب پس از گذشت زمانی حدود یک ساعت بعد از قطع تماس بهبود خواهد یافت. در مجموع این ترکیب برای محیط‌زیست و انسان خطرناک است.
خرید و فروش زایلین مخلوط
زایلین مخلوط همانطور که اشاره شد ترکیبی مهم و حساس در صنایعی مانند رنگ و چرم و پلیمر است؛ بنابراین خرید زایلین باکیفیت برای این صنایع در اولویت قرار دارد. شرکت بازرگانی کیمیا تجارت تات یکی مراکز فروش زایلین است که می‌توانید محصول خود را از آن خریداری کنید. ازآنجایی‌که خطراتی را برای محیط‌زیست می‌تواند ایجاد سازد، ما در شرکت کیمیا تجارت تات این محصول را دربسته بندی‌های باکیفیت و با حمل و نقلی ایمن به شما مشتریان گرامی می‌رسانیم. درصورت وجود هر گونه سؤال پیرامون خرید انواع مواد شیمیایی، کارشناسان ما پاسخگوی شما خواهند بود.
سوالات متداول زایلین مخلوط
۱- کاربردهای زایلین مخلوط چیست؟
این ماده به‌عنوان حلال در تولید رنگ‌ها، لاک، جوهر چاپ، لاستیک، چرم و چسب استفاده می‌شود. در محصولات حشره‌کش، محصولات دارویی، پاک‌کننده‌ها، چربی‌زداها کاربرد دارد. همچنین این ماده به‌عنوان یک معرف اولیه برای تولید اسید ترفتالیک، به‌عنوان مونومر برای تولید پلیمرهای نوع ترفتالات استفاده می‌شود.
۲- تفاوت زایلین با استون در چیست؟
اولین تفاوت فرمول شیمیایی این دو ترکیب است. بااین‌حال تفاوت اصلی بین این دو در این است که زایلین یک حلال ارزان و کمتر سمی است، درحالی‌که استون یک حلال گران‌قیمت و سمی‌تر است.
۳- مزایا و معایب استفاده از زایلین مخلوط چیست؟
از مزایای این ماده این است که نسبتاً سریع خشک می‌شود و هیچ اثری باقی نمی‌گذارد، فشار بخارات بالایی دارد و به‌سرعت تبخیر نمی‌شود و احتمال کاهش خطر آتش‌سوزی وجود دارد. از معایب آن می‌توان به قابل تقطیر نبودن و اثر چربی‌زدایی روی پوست اشاره کرد.
۴- خطرات قرارگیری در معرض زایلین چیست؟
استنشاق زایلن، از ریه‌ها وارد جریان خون می‌شود. استنشاق مقادیر زیاد آن ممکن است باعث احساس سرگیجه و خستگی در فرد شود. قرارگیری در معرض از طریق تماس با پوست ممکن است منجر به قرمزی، درد و سوزش چشم و پوست شود. تماس بیش از حد با پوست نیز ممکن است منجر به خشکی، ترک‌خوردگی و بثورات پوستی شود. قرارگیری در معرض سطوح بالاتر آن ممکن است گلبول‌های قرمز و تولید مغز استخوان را تحت‌تأثیر قرار دهد و در نتیجه کم‌خونی ایجاد شود.
۵- تفاوت بین زایلین و زایلین مخلوط چیست؟
زایلین مخلوط، مخلوطی از زایلین‌ها به‌اضافه اتیل بنزن (پارازایلین، ارتو زایلین، متا زایلین و اتیل بنزن) است. چهارترکیب فرمول‌های C8H10 یکسانی دارند. معمولاً این چهارترکیب با هم توسط روش‌های مختلف رفرمینگ کاتالیزوری و پیرولیز تولید می‌شوند.