تولوئن (Toluene) با فرمول شیمیایی C6H5CH3 هیدروکربنی آروماتیک، مایعی شفاف و بی‌رنگ با بویی شیرین است که به نام‌های تولوئول، فنیل متان یا آنیسن نیز شناخته می‌شود. این ترکیب به طور طبیعی در روغن خام درخت تولو یافت شده و در صنایع شیمیایی طی فرایند تولید بنزین و سایر سوخت‌ها از نفت خام و در حین تولید کک از زغال‌سنگ تولید می‌گردد. تولوئن ترکیبی غیرقطبی است که در آب حل نمی‌شود؛ اما در حلال‌های آلی به‌خوبی انحلال‌پذیر است. این ترکیب دارای فراریت بالا و نقطه جوشی برابر با ۱۱۰.۶ درجه سانتی‌گراد است که باعث می‌شود به‌راحتی در دمای اتاق تبخیر شود. تولید جهانی آن حدود ۱۰ میلیون تن برآورد می‌شود. این ماده به‌عنوان حلال در صنعت و اغلب در محصولاتی مانند رقیق‌کننده‌های رنگ، چسب‌ها و لاک‌ها کاربرد دارد. تنفس آن در مقادیر زیاد می‌تواند مشکلات تنفسی و حتی عوارض عصبی ایجاد کند.
تولید تولوئن
حلال تولوئن به سبب ویژگی‌های ساختاری مناسب در فرایند ساخت بنزین و سایر سوخت‌ها از نفت خام و ساخت کک از زغال‌سنگ تولید می‌شود. همچنین این ترکیب به‌صورت طبیعی در روغن خام و درخت تولو نیز یافت می‌گردد.
متیل بنزن حلالیت بسیار کمی در آب دارد؛ اما در حدود ۰.۰۵ درصد آب می‌تواند در این ماده حل شود. در برخی موارد که وجود آب مضر است و یا متیل بنزن خالص موردنیاز است، آب را جدا می‌کنند و تولوئن خشک حاصل می‌شود. روش‌های متفاوتی برای انجام این کار وجود دارد که در صورت وجودداشتن تجهیزات مناسب به نظر تقطیرکردن ساده‌ترین راه برای جداکردن آب است. روش‌های دیگر که شامل استفاده از بنزوفنون و سدیم است بر خلاف تقطیرکردن مواد جانبی را به محلول اضافه کرده و خطرات کار نیز بسیار بیشتر است.
کاربرد تولوئن
تولوئن کاربردهای تجاری و صنعتی بی‌شماری دارد و در رنگ‌ها، لاک‌ها، رقیق‌کننده‌ها، چسب‌ها و پاک‌کننده لاک ناخن، در فرایندهای چاپ و برنزه کردن چرم مورداستفاده قرار می‌گیرد. این ماده شیمیایی همچنین می‌تواند به‌عنوان یک نشانگر فولرن، یک ماده خام برای تولید تولوئن ایزوسیانات و نیز حلال در تولید نانولوله‌های کربنی و چسب پلی‌استایرن استفاده شود. همچنین از آن به‌عنوان ماده اولیه شیمیایی برای تولید بنزن، اسید بنزوئیک و سایر مواد شیمیایی مورداستفاده در تولید رنگ، مواد دارویی و آفت‌کش‌ها بهره می‌برند. بعلاوه این ترکیب به‌عنوان یک تقویت‌کننده اکتان بنزین برای افزایش عملکرد اضافه می‌شود.
تولوئن در آزمایشگاه‌های بیوشیمی برای استخراج هموگلوبین از گلبول‌های قرمز به‌منظور اندازه‌گیری سطح Hb کاربرد دارد. این ترکیب شیمیایی همچنین برای تقویت اکتان در سوخت‌های بنزینی مورداستفاده در موتورهای احتراق داخلی و تولید بنزین همراه با دیگر ترکیبات شیمیایی مانند بنزن و زایلین بکار می‌رود. تولوئن در صنایع داروسازی و همچنین بخش کشاورزی برای مقابله با کرم‌های گرد و کرم‌های قلاب‌دار استفاده می‌شود. این ترکیب در تولید لوازم‌آرایش و محصولات مراقبت بهداشتی، تولید اورتان و دیگر مواد شیمیایی آلی نیز کاربرد دارد.
نکات ایمنی در مورد تولوئن
نکات ایمنی حائز اهمیتی در خصوص تولوئن وجود دارد که رعایت آنها علاوه بر سلامت کاربران و مصرف‌کنندگان، بر محیط‌زیست نیز تأثیرگذار خواهد بود. تولوئن به‌عنوان یک ماده شیمیایی ممکن است دارای اثرات مضر موضعی و سیستمیک باشد. این ماده می‌تواند باعث سوزش چشم، مجاری تنفسی و پوست شود. تماس مکرر یا طولانی‌مدت با این ماده ممکن است باعث ازبین‌رفتن چربی طبیعی پوست و در نتیجه درماتیت خشک شود. قرارگیری در معرض سطح پایین ولی بلندمدت تولوئن ممکن است منجر به آسیب‌های کبدی، کلیوی و افسردگی و کاهش حافظه شود. لازم است تا در زمان کار با این ترکیب شیمیایی از تجهیزات ایمنی فردی مانند روپوش مناسب، دستکش و عینک ایمنی بکار برد تا خطرات آن را به حداقل رساند.
از علائم دیگر قرارگرفتن در معرض این ماده شیمیایی می‌توان به سردرد، سرگیجه، خستگی، ضعف عضلانی، خواب‌آلودگی و عدم هماهنگی در راه‌رفتن و اغما اشاره کرد. تولوئن می‌تواند از محصولات خانگی معمولی مانند چسب، رنگ و رقیق‌کننده رنگ، عطرهای مصنوعی و لاک ناخن تبخیر و وارد فضای خانه شود؛ بنابراین با داشتن یک سیستم تهویه هوایی مناسب می‌توان از سطح خطرات احتمالی این ماده در محیط کاست. نکته ایمنی مهم دیگر، نگهداری آن است که باید به‌دوراز شعله و منابع گرما انبار شود. چرا که این ترکیب ماهیتی اشتعال‌پذیر دارد و عدم توجه به این نکته می‌تواند خسارات جبران‌ناپذیری را به بار آورد.
خرید و فروش تولوئن
شرکت کیمیا تجارت تات با عرضه تولوئن ایرانی در بشکه‌های ۲۰۰ کیلوگرمی، نیازهای صنایع مختلف به این حلال قدرتمند و باکیفیت را تأمین می‌کند. تولوئن به‌عنوان حلالی مؤثر در تولید رنگ‌ها، چسب‌ها و مواد شیمیایی دیگر کاربردهای فراوانی دارد. با خرید تولوئن تولید ایران از کیمیا تجارت تات، می‌توانید از کیفیت بالا و قیمت مناسب این ماده شیمیایی برخوردار شوید و محصولات خود را با کارایی بیشتر تولید کنید. برای استعلام قیمت و خرید انواع مواد شیمیایی با شماره‌های ۰۲۱۶۶۴۳۸۶۴۷ – ۰۲۱۶۶۴۳۸۴۰۶ و ۰۲۱۶۶۵۶۷۱۵۸ تماس حاصل نمایید.
سوالات متداول تولوئن
۱- بیشترین کاربرد تولوئن در پتروشیمی چیست؟
این ماده در پتروشیمی به‌عنوان ماده اولیه برای تولید بنزین و حلال‌های دیگر است. از کارایی مهم دیگر بالابردن عدد اکتان در بنزین است. هرچه عدد اکتان بالاتر رود کیفیت و عملکرد بنزین بهتر می‌شود.
۲- به‌روزترین روش برای تولید تولوئن چیست؟
احیای پیوسته کاتالیست (CCR) از روش‌هایی مهم در تولید تولوئن است. راکتورهای به‌هم‌پیوسته‌ای در این روش فعالیت می‌کنند. در این روش حرارت و جریان برگشتی برای تولید بهتر وجود دارد.
۳- چند نمونه از کاربردهای تولوئن در تولید ترکیبات شیمیایی را نام ببرید؟
این ماده به طور مستقیم برای تولید نیتروتولئن بکار می‌رود. در مراحل تولید اسید بنزوئیک نیز این ماده کاربرد دارد. این ترکیب در ساخت فوم‌های قابل‌انعطاف نیز بکار می‌رود.
۴- تماس مستقیم با تولوئن چه مشکلاتی برای سلامت خواهد داشت؟
تولوئن مایعی شفاف و بی‌رنگ است که در موقع کار با آن باید ایمنی کافی رعایت شود. در صورت تماس با پوست و یا تنفس مستقیم آن سردرد، گیجی، مشکلات شنوایی، خستگی و یا مشکلاتی در خواب ایجاد می‌گردد.
۵- تولوئن چه موادی را در خود حل می‌کند؟
متیل بنزن حلال بسیار قوی است و توانایی حل‌کردن مواد آلی بسیار زیادی را دارد. این حلال در تولید موادی مانند چسب و یا رقیق‌کننده‌های رنگ بکار می‌رود.