بتائین (Betaine) از جمله ترکیبات شیمیایی کاربردی است که با نام تری متیل گلیسین نیز شناخته می‌شود. به‌صورت کلی این ماده شیمیایی را به‌اختصار TMG نیز نامیده‌اند. این ترکیب نقش مهمی در عملکرد اعضای بدن از جمله کبد دارد. بتائین در مواد غذایی مانند چغندرقند و مشتقات آن، گندم و مشتقات گندم، گوشت گاو و گوساله، یونجه، دانه‌های چاودار، اسفناج، برنج قهوه‌ای و سیب‌زمینی یافت می‌شود. بتائین خنثی است که از دو گروه عاملی با بارهای مثبت و منفی تشکیل شده است. گروه عاملی با بار مثبت، گروهی بدون هیدروژن است و گروه عاملی با بار منفی، در مجاورت گروه عاملی مثبت قرار ندارد. به همین علت این ماده، ترکیبی دوقطبی بوده و کاربردهای فراوانی دارد. چگونگی تولید و کاربردهای بتائین را در ادامه معرفی خواهیم کرد.
تولید بتائین
بتائین به روش طبیعی تولید می‌شود؛ اما این روش نیاز جامعه را به آن برطرف نمی‌سازد. به همین علت این ترکیب در آزمایشگاه نیز تولید می‌شود. زمانی که از چغندرقند، شکر یا شهد آن را استخراج می‌کنند، بتائین یک ماده جانبی است که تولید شده و از آن میتوان برای مصارف گوناگون استفاده کرد.
کاربرد بتائین
بتائین برای سلامتی انسان فواید بسیار زیادی دارد. از جمله آنها؛ بهبود عملکرد کبد، کمک به سلامت قلب، تسکین درد، کاهش چربی‌های غیرمفید و کمک به مشکلات گوارشی است که میتوان در این مورد اهمیت بتائین بعنوان یک افزودنی خوراکی را مطالعه کرد. همچنین در صنایع شوینده باعث ایجاد کف، خاصیت پاک‌کنندگی و تمیزکنندگی می‌شود که در مقاله تخصصی بتائین در مواد شوینده به طور دقیق به جنبه‌های گوناگون این ترکیب شیمیایی پرداخته‌ایم. به همین منظور از این ماده شیمیایی برای تولید انواع شامپوها و مواد پاک‌کننده پوست و برای تولید انواع نرم‌کننده‌های مو نیز استفاده می‌شود. بعلاوه در نرم‌کننده‌ها و شامپوها به‌عنوان ضد الکتریسیته عمل و به صافی مو کمک می‌کند. این ترکیب در محصولات آرایشی بهداشتی نیز به منظور خواص آب‌رسانی و مرطوب‌کنندگی که دارد، مورد استفاده قرار می‌گیرد. در خوراک دام‌ها نیز برای بهبود استفاده از مواد مغذی، عملکرد رشد و تحمل استرس در دام‌ها استفاده می‌شود.
نکات ایمنی در مورد بتائین
هرچند که بتائین از نظر سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) ترکیبی ایمن و بی‌خطر محسوب می‌شود اما مصرف بیش از حد مکمل‌های آن به‌صورت بالقوه می‌تواند عوارض جانبی از حمله مشکلات گوارشی را به همراه داشته باشد. در مقابل در کاربردهای صنعتی بتائین مانند مواد شوینده، باید استانداردهای خلوص و کیفیت را رعایت کند تا از اثربخشی و ایمنی آن برای استفاده موردنظر اطمینان حاصل شود. چرا که اقدامات لازم برای کنترل کیفیت به‌منظور جلوگیری از آلودگی و اطمینان از عملکرد ثابت بسیار مهم است؛ بنابراین باید به تفاوت بتائین صنعتی و خوراکی بسیار توجه نمود و لازم است بیشتر در خصوص آن اطلاعات کسب کرد.
سوالات متداول بتائین
۱- از بتائین در صنعت تولید محصولات پوستی چه استفاده‌ای می‌شود؟
در صنعت تولید محصولات پوستی از این ماده به‌منظور تولید محصولات زیبایی ضدچروک استفاده می‌شود. این ماده خاصیت مرطوب‌کنندگی قابل‌توجه و اثر پرکنندگی دارد و می‌تواند تأثیر مثبتی بر ظاهر چروک‌های عمیق پوست داشته باشد. به همین سبب بررسی اهمیت و کاربرد بتائین برای پوست باید پرداخت.
۲- چرا می‌گویند که مکمل‌های بتائین برای درمان بیماری‌های قلبی مؤثر هستند؟
مکمل‌های بتائین قابلیت کاهش سطح کلسترول خون را دارند و ازاین‌رو می‌گویند که در درمان انواع بیماری‌های قلبی نیز مؤثر هستند.
۳- آیا بتائین قادر به جلوگیری از ایجاد رسوبات چربی در کبد انسان است؟
رسوبات چربی در کبد ناشی از چاقی، دیابت، مصرف بیش از حد الکل و… هستند. برخی از منابع ادعا کرده‌اند که مصرف این ترکیب از ایجاد این رسوبات جلوگیری می‌کند. اما واقعیت علمی این است که آزمایش‌ها مثبت تأیید شده در این باره تنها بر روی موش‌ها انجام شده و فعلاً این نتیجه در مورد انسان مورد تأیید علمی نیست.
۴- بتائین در فرمولاسیون شامپو چه نقشی دارد؟
این ترکیب در فرمولاسیون شامپو به‌عنوان عامل مرطوب‌کننده به کار می‌رود. ازاین‌رو استفاده از شامپوهای دارای این ماده باعث ازبین‌رفتن الکتریسیته ساکن در موهای تمیز می‌شود.
۵- آیا شامپوهای دارای بتائین باعث تحریک پوست و چشم می‌شوند؟
خیر – این ترکیب یک سورفکتانت ملایم است و هیچ‌گونه اثر سوزشی و یا تحریک در مو و پوست سر ایجاد نمی‌کند.