اسید نیتریک (Nitric acid) با فرمول شیمیایی HNO3، یک ماده شیمیایی بی رنگ و به دلیل خاصیت اسیدی خود، بالطبع خورنده است. این اسید سمی است و در تولید کود و مواد منفجره استفاده می شود. از تجزیه آن به واحدهای سازنده آن یعنی آب، اکسیژن و دی اکسید نیتروژن، یک محلول زرد رنگ تشکیل می شود که خاصیت یونی دارد. نیتریک اسید می تواند باعث احتراق خود به خودی مواد قابل احتراقی مانند چوب، کاغذ، پنبه، پشم، پارچه، روغن و گریس شود. بنابراین بهتر است این ماده شیمیایی در جایی درست و به دور از مواد قابل اشتعال نگهداری شود.

تولید اسید نیتریک

اکسیداسیون آمونیاک منجر به تولید اسید نیتریک می شود. این روش توسط استوالد، شیمیدان آلمانی در سال 1901 کشف شد. در این روش، آمونیاک به همراه کاتالیزور پلاتین، در مجاور اکسیژن، به اکسید نیتریک و دی اکسید نیتروژن، تبدیل می شود. دی اکسید نیتروژن به همراه آب، این اسید مهم را می سازد.

کاربرد اسید نیتریک

اصلی ترین کاربرد اسید نیتریک، در تولید کود شیمیایی است. اما از نیتریک اسید در تولید مواد منفجره (مانند TNT) و پیش سازهای نایلون نیز استفاده می شود. اگر از اسید نیتریک به عنوان سوخت مایع استفاده شود، می توان از آن در صنعت موشک سازی، استفاده کرد. البته این اسید به تنهایی به عنوان سوخت مصرف نمی شود بلکه جزئی از سوخت مایع به شمار می رود. اسید نیتریک یک حلال صنعتی است و بنابراین در دسته حلالها جای دارد. گاهی از نیتریک اسید برای اکسید کردن فلزات استفاده می شود. مثلا به کمک این ماده شیمیایی می توان مس را به نیترات مس تبدیل کرد. همچنین از این ترکیب شیمیایی پر کاربرد، برای خالص سازی طلا استفاده می شود.

خرید اسید نیتریک می تواند برای آزمایشگاه های آنالیزی بسیار مفید باشد. چرا که از این ماده شیمیایی برای طیف سنجی جذبی، تصفیه آبهای راکد و کدر، لجن و … استفاده می شود. از دیگر کاربردهای نیتریک اسید در الکتروشیمی، می توان به فرآیند خالص سازی در لوله های کربنی اشاره کرد. نیتریک اسید در نجاری نیز بکار می رود. اگر بخواهید ظاهر چوبهای افرا و کاج را کمی تغییر دهید و آنها را قدیمی جلوه دهید، باید از این اسید استفاده کنید.

همانطور که می بینید، فروش اسید نیتریک می تواند بسیار پر سود باشد؛ زیرا در هر صنعتی از آن استفاده می شود. این ماده شیمیایی خورنده، در صنعت حکاکی، تمیز کردن ویفرهای سیلیکونی، تمیز کردن و صیقل دادن لامهای میکروسکوپ و نقره کاری نیز کاربرد دارد. از اسید نیتریک 30 درصد برای رسوب زدایی کلسیم و منیزیم ایجاد شده به وسیله آب سخت، در تجهیزات لبنی بهره می برند.

نکات ایمنی در مورد اسید نیتریک

نیتریک اسید همانند دیگر اسیدها، خاصیت خورندگی دارد. در نتیجه در اثر برخورد با پروتئین و چربی که از اجزای سازنده بافت پوست هستند، واکنش نشان داده، آنها را از بین می برد و باعث سوختگی می شود. این ترکیب شیمیایی در اثر برخورد با کراتین، بافت را زرد می کند. گرچه این ماده سرطان زا نیست اما خسارات جبران ناپذیری دارد. اگر در هنگام استفاده از این اسید، دچار سوختگی شدید اول از همه آرامش خود را حفظ کنید. سپس لباسهای محل سوختگی را سریعاً از بدن جدا کنید و محل سوختگی را با آب سرد شست و شو دهید. شست و شوی محل سوختگی از بدتر شدن سوختگی، جلوگیری می کند.

نیتریک اسید را در آزمایشگاه های دارای تهویه مناسب استفاده و نگهداری کنید. همچنین در هنگام استفاده از این ماده شیمیایی خورنده، استفاده از دستکش‌، عینک‌ ایمنی و روپوش آزمایشگاهی ضروری است. ظروف نگهداری نیتریک اسید، باید خشک باشند؛ زیرا این ماده شیمیایی می تواند با آب یا بخار واکنش دهد و گرما و بخارات سمی، خورنده و قابل اشتعال تولید کند.

جداسازی اصولی ضایعات آزمایشگاهی می تواند بروز از حوادث و انفجارهای خسارت آفرین، جلوگیری کند. ضایعات نیتریک اسید را با هیچ زباله دیگری از جمله سایر اسیدهای معدنی مخلوط نکنید. چرا که خسارات جبران ناپذیری را به دنبال دارد. در صورت نشت، این ماده شیمیایی را با یک ماده خشک بی اثر (خاک، ماسه یا سایر مواد غیر قابل احتراق) بپوشانید و جمع کنید. سپس در ظرف مناسب زباله قرار دهید و با کربنات سدیم رقیق، خنثی کنید.

خرید و فروش اسید نیتریک

برای خرید اسید نیتریک ایرانی می توانید با کارشناسان فروش شرکت بازرگانی کیمیا تجارت تات در تماس باشید. شرکت کیمیا تجارت تات این اسید را با خلوص 65 درصد به فروش می رساند. برای خرید این ماده شیمیایی و سایر مواد شیمیایی حتی مواد نادر و کمیاب با شرکت کیمیا تجارت تات در ارتباط مستقیم باشید.

سوالات متداول اسید نیتریک

1- در صورتی که اسید نیتریک بر روی پوست بریزد چه اتفاقی می افتد؟

با توجه به اینکه اسید نیتریک یک ماده بسیار خورنده می باشد؛ لذا تماس آن با پوست خطرناک است. ایجاد زخم، سوختگی های شدید، ایجاد لکه های زرد رنگ و درماتیت از جمله عوارض تماس اسید نیتریک با پوست می باشد. البته بروز هر کدام از این موارد به میزان اسید و مدت زمان تماس آن با پوست بستگی دارد. هرچه میزان تماس و مدت زمان آن بیشتر باشد متعاقبا عوارض و اثرات سوء آن بیشتر خواهد بود.

2- آیا اسید نیتریک مصرف خوراکی نیز دارد؟

پاسخ مثبت است. از این اسید در تولید ماده نیترات پتاسیم استفاده می شود. همچنین در تهیه مواد افزودنی و رنگ دهنده گوشت شور در طی عملیات تهیه و تولید انواع غذاهای کنسرو شده مورد استفاده قرار می گیرد.

3- آیا اسید نیتریک در دسته مواد منفجر شونده قرار می گیرد؟

بله. در صورتی که این ترکیب با یک حلال آلی تماس پیدا کند منجر به احیای نیتروژن شده و دود سفید رنگی که نشان دهنده گاز نیتروژن است متصاعد می شود. بر اثر این اتفاق انفجار شدیدی رخ می دهد. هرچه میزان اسید نیتریک بیشتر باشد شدت انفجار و دمای حاصل خیلی بیشتر بوده و به تبع آن خسارت وارده بیشتر خواهد بود. لذا باید در زمان استفاده از این اسید نهایت دقت و احتیاط به عمل آید.

4- قیمت گذاری اسید نیتریک چگونه است؟

با توجه به اینکه این اسید مصارف و کاربردهای فراوانی دارد و عمده ترین مورد مصرف آن تولید نیترات آمونیوم است؛ لذا تقاضای این ماده بسیار زیاد است. یکی از فراورده های نیترات آمونیوم انواع کودهای کشاورزی می باشند. این موضوع باعث شده تقاضا و مصرف این اسید زیاد باشد. این موضوع منجر به افزایش قیمت اسید نیتریک شده است.

5- عمده ترین محصولاتی که از اسید نیتریک تولید می شوند کدامند؟

از این اسید در تولید نیترات آمونیوم و همچنین نیترات آمونیوم کلسیم استفاده های فراوانی می شود. این دو ماده پایه اصلی کودهای نیتراته می باشند. به علاوه در ساخت نیترات آمونیوم اوره نیز از نیترات آمونیوم استفاده می شود. در واقع نیترات آمونیوم اوره هم در تهیه کودها و هم مواد منفجره به کار می رود.