در جوامع امروزی رعایت بهداشت فردی و اجتماعی بسیار مهم و ضروری است. به این منظور انواع مختلف مواد شوینده (دترجنت) تولید می گردند که هر کدام کاربرد ویژه ای دارند. شوینده ها موادی هستند که توانایی پاکسازی و حذف آلودگی و میکروارگانیسمها را دارند. این خاصیت به دلیل این است که مولکولهای دترجنت دارای یک سر آب دوست و یک سر آبگریز می باشند. سر آبگریز با مواد چربی و میکروارگانیسمها واکنش می دهد و سر آب دوست در آب محلول می ماند.
به این ترتیب چربی ها و آلودگی هایی که تا پیش از این در آب نامحلول بودند، با کمک شوینده ها در آب حل و پاک می شوند. شاید صابون اولین ماده شوینده مورد استفاده بشر باشد که این ویژگی را دارد. البته با این تفاوت که صابون در آبهای سخت که دارای املاح و نمکهای بیکربنات هستند به خوبی کف نمی کند و قدرت پاک کنندگی ضعیفی دارد. با این حال در نسل جدید شوینده ها این مشکل با افزودن نمکهای فسفات برطرف می گردد.
طبقه بندی انواع مواد شوینده
همانطور که گفته شد شوینده ها انواع مختلفی دارند و کاربردهایشان نیز متفاوت است که برای تمیز کردن بدن، لباس، ظروف و یا سطوح به کار برده می شوند. از این جهت می توان مواد شوینده را طبقه بندی کرد. مواد شوینده شامل انواع صابونها، شامپوها، انواع پودر، مایع، ژل و یا قرص ظرفشویی، انواع مایع دستشویی، انواع پودر یا مایع مخصوص لباسشویی، شیشه پاک کن، شامپو فرش، مواد سفید کننده و لکه بر، نرم کننده پارچه و… می باشد. تقریبا هیچ جایی نیست که در آن از مواد شوینده استفاده نشود. در واقع از انواع مختلف مواد شوینده هم در منازل، ادارات، کارخانجات، بیمارستانها، رستورانها و… استفاده می شود.
در حال حاضر از فناوری های به روز در تولید شوینده ها استفاده می شود. نسل جدید شوینده ها بر پایه نانو فناوری تولید شده اند. با کمک این فناوری جدید بسیاری از ویژگیهای دترجنتها بهبود یافته و معایب آنها نیز برطرف شده است. به طور مثال می توان مواد شوینده مخصوص نوزادان و کودکان را نام برد. این دسته از مواد هیچ گونه حساسیتی برای نوزاد و کودکان به وجود نمی آورند و قدرت لکه بری زیادی نیز دارند.
برخی از انواع شوینده ها برای مصارف صنعتی تولید شده اند. این دسته از مواد نسبت به نوع خانگی، قوی تر و گاهی تخصصی تر می باشند. چرا که آلودگی های صنعتی معمولا سخت تر و سنگین تر هستند. به علاوه در صنعت از آب تصفیه نشده استفاده می شود که سختی بیشتری نسبت به آبهای شهری دارند.
مواد تشکیل دهنده شوینده ها
ماده موثری که در تمامی مواد شوینده مورد استفاده قرار می گیرد و باعث معلق شدن آلودگی ها می شود، سورفکتانت نام دارد. سورفکتانت در سه نوع آنیونی، کاتیونی و غیر یونی به کار برده می شود. این ماده به تنهایی کامل کننده یک دترجنت یا شوینده محسوب نمی شود. با توجه به نوع کاربردی که برای ماده شوینده در نظر گرفته شده؛ از انواع مواد آنتی باکتریال، نرم کننده ها و روغنها، اسانسها، مواد براق کننده و درخشان کنند، اصلاح کننده ها، آنزیمها، پلیمرها، مواد نگهدارنده و … استفاده می شود.
آنزیمها وظیفه شکستن چربی ها و پروتئینها را دارند و با هدف از بین بردن لکه ها به مواد شوینده اضافه می شوند. پلیمرها نیز مانع از رسوب مجدد لکه ها و چربی ها می شوند. افزودن مواد نگهدارنده نیز باعث می شود ماندگاری شوینده ها افزایش یابد.
مواد مختلف دیگری نیز مانند سولفات سدیم به عنوان ماده پر کننده، بوراکس، کلرید سدیم، آب، الکل، مواد ضد کف و… به دترجنتها افزوده می شود. در مورد مواد سفید کننده و براق کننده از کلر فعال استفاده می شود. کلر خاصیت رنگ بری قوی و ضدعفونی کنندگی بالایی دارد. همچنین از انواع اسیدها و قلیاها نیز برای حذف رسوبها و آلودگی از سطوح استفاده می شوند. لازم به ذکر است که در هنگام کار با این مواد باید نهایت دقت به عمل آید تا از بروز خطرات احتمالی جلوگیری شود.
سوالات متداول صنایع شوینده
1- صنایع شوینده به چه صنایعی گویند؟
صنعت صابون و شوینده، شامل شرکتهایی است که عمدتا در زمینه تولید موادی مانند صابون، مواد شوینده آلی، شوینده های قلیایی و گلیسیرین خام فعالیت می کنند. این صنایع جز بزرگترین صنایع هر کشوری محسوب می شوند.
2- کدام مواد شیمیایی در صنایع شوینده استفاده می شود؟
مواد مختلفی در صنایع شوینده استفاده می شود. مهمترین مواد شیمیایی مورد استفاده در صنایع شیمیایی، سیلیکات سدیم، کربنات سدیم، سدیم پربورات و فسفاتهای مختلف است که بیشترین کاربرد را در صنایع شوینده دارند.
3- از کدام اسیدها در صنایع شوینده استفاده می شود؟
اسیدهایی مانند اسید نیتریک، اسید سیتریک، اسید کلریدریک و اسید سولفونیک برای خنثی کردن یا تنظیم مواد قلیایی برخی از پاک کننده ها استفاده می شود. اصلی ترین وظیفه اسیدها در مواد شوینده تنظیم pH آن است.
4- شوینده ها را می توان به چند دسته تقسیم بندی نمود و فرق صابون و شوینده در چیست؟
بر اساس دسته بندی های موجود، شوینده ها به 4 دسته تقسیم بندی می شود. این دسته بندی، شامل شوینده های غیر یونی، آنیونی، کاتیونی و زویتریونی می شوند. تفاوت صابون و شوینده در این است که صابون از مواد طبیعی ساخته می شود در حالی که شوینده ها از مشتقات مصنوعی ساخته شده توسط بشر ساخته می شوند.
5- برای اولین بار صنایع شوینده را چه کسی اختراع کرد؟
برای اولین بار و در قرن بیستم، اوتو روم از آنزیمها برای تمیزسازی لباسها استفاده کرد. اوتو روم در سال 1907 اولین شرکت ساخت شوینده را در آلمان تاسیس کرد و محصولات این شرکت به صورت تجاری در دسترس مردم قرار گرفت.
