آسه سولفام (Acesulfame K) شیرین کننده مصنوعی بدون کالری است که در بسیاری از غذاها و نوشیدنیها كاربرد دارد. همچنین آسه سولفام در داروسازی به عنوان یک ماده کمکی در داروهای خوراکی، موضعی و تزریقی استفاده می‌شود. آسه سولفام یکی از پنج شیرین‌کننده مصنوعی است که توسط سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) تایید شده است. در این محتوا تلاش كرده ایم تا به معرفی و مشخصات آسه سولفام، کاربرد آسه سولفام در داروسازی، علت مصرف این ماده در داروها و مزایا و معایب آن در صنعت داروسازی بپردازیم.
در این مطلب موضوعات زیر را مطالعه خواهید کرد:
آسه سولفام چیست؟
آسه سولفام شیرین کننده مصنوعی با فرمول شیمیایی C9H14N2O3 است. طعم این ماده نزدیک به شکر است اما اثرات مضر شکر را ندارد. آسه سولفام از ترکیب دو ماده شیمیایی به نامهای بنزن سولفونامید و متیل در آزمایشگاه‌ها تولید می‌شود. قدرت شیرین‌کنندگی این ماده صد تا دویست برابر بیشتر از ساکارز (قند) است. این شیرین‌کننده به همراه آسپارتام و سوکرالوز از شیرین‌کننده‌های مورد استفاده در صنایع غذایی است. که درجه غذایی آن را با کد افزودنی E950 می‌شناسند.
آسه سولفام در محصولات غذایی به خصوص در نوشیدنیها بدون قند، برای پایداری بهتر محصول مصرف می‌شود. این ترکیب در داروسازی به ویژه در ترکیب داروهای جویدنی و مایع استفاده می‌شود و مواد دارویی را خوش طعم‌تر می‌کند. آسه سولفام (Acesulfame potassium ) با نامهای acesulfame K یا Ace K نیز شناخته می شود. k اشاره به مواد معدنی پتاسیم است. اغلب با نامهای تجاری Sunett و Sweet One به بازار عرضه می‌شود. نام تجاری این ماده در ایران، ویتا سوئیت ( Vitasweet) می باشد.
مشخصات آسه سولفام
آسه سولفام پودر کریستالی سفید، غیررطوبت سنجی و با حلالیت بالا در آب است. این ماده در برابر حرارت و رطوبت پایدار می باشد. در الکل به خوبی حل شده و در اتانول کمی محلول است. آسه سولفام نزدیک به دویست برابر شیرین‌تر از ساکارز (قند معمولی)، شیرین‌تر از آسپارتام، حدود دو سوم شیرین‌تر از ساخارین و یک سوم شیرین‌تر از سوکرالوز است. این ماده هیچ بویی ندارد و pH آن متغیر( 6.5 الی 7.5 ) می باشد. پتاسیم آسه سولفام دارای نقطه تجزیه 225 درجه سانتیگراد و چگالی آن 1.81 گرم بر سانتیمتر مکعب است.
کاربرد آسه سولفام در داروسازی
آسه سولفام در داروسازی به عنوان شیرین‌کننده به داروها طعم شیرینی می‌دهد. این ماده به ویژه در داروهایی به فرم مایع نظیر شربتها مصرف می‌شود. همچنین آسه سولفام در داروسازی به عنوان ماده نگهدارنده از رشد باکتری‌ها و سایر میکروارگانیسم‌ها در داروها جلوگیری می‌کند. این ماده به عنوان پوشش‌دهنده در برخی از داروها كه تحریک‌كننده دهان و گلو هستند نیز استفاده می‌شود. برخی از داروهای حاوی آسه سولفام که شناخته شده‌تر هستند عبارتند از استامینوفن، ایبوپروفن، دکسترومتورفان، سیتریزین، فنیل افرین، لوپرامید و کلرفنیرامین.
چرا از آسه سولفام در داروسازی استفاده می شود؟
آسه سولفام در داروسازی برای استتار طعم تلخ داروها به ترکیب آنها اضافه می‌شود. آسه سولفام در تهیه داروها در دمای بالا، شیرینی خودش حفظ می‌کند و نمی تواند در بدن انسان ذخیره شود و در طول هضم غذا تجزیه نمی‌شود. پس از مصرف به سرعت جذب شده و بدون تغییر توسط بدن دفع خواهد شد. آسه سولفام بر سطوح ترشح انسولین و گلوکز خون تحت مصرف غذای معمولی تاثیر نمی گذارد. همچنین توسط میکروارگانیسم‌هایی مانند استرپتوکوک موتانس هضم نمی‌شود. در نتیجه موجب پوسیدگی دندانها نمی‌شود. که به همین علت در ترکیب قرص‌های جویدنی به كار می‌رود.
مزایا و معایب آسه سولفام در داروسازی و پزشکی
آسه سولفام در داروسازی برای بهبود طعم داروهای تلخ به كار می‌رود. این ماده بسیار شیرین است و فقط کافیست که به میزان بسیار جزیی در ترکیب داروها اضافه شود. آسه سولفام علیرغم بسیار شیرین بودن، بدون كالری است و موجب افزایش وزن نیز نمی‌شود. از مزایای دیگر آسه سولفام در داروسازی، استحکام حرارتی و پایداری بالای آن است. این ویژگی، آسه سولفام را برای تهیه داروهایی با دمای بالا مناسب می‌سازد. همچنین از مزایای مهم دیگر آسه سولفام در داروسازی خواص غیر رطوبت سنجی و پایداری آن در برابر رطوبت است.
هر چند آسه سولفام در داروسازی توسط سازمان غذا و داروی ایالات متحده امریکا ایمن و بی‌خطر در نظر گرفته شده است اما معایبی نیز دارد. برخی افراد ممكن است به این ماده در ترکیب با داروها، آلرژی و حساسیت داشته باشند. مصرف طولانی مدت این ماده عوارض جانبی نظیر اختلالات گوارشی و کلیوی ایجاد می‌کند. همچنین آسه سولفام بر میکروبیوم روده که نقش مهمی در کنترل وزن بدن و تنظیم سطح گلوکز در خون دارد، تاثیر می‌گذارد. همچنین استفاده از آن در زنان باردار و شیرده توصیه نمی‌شود.
سوالات متداول آسه سولفام در داروسازی
1- علائم حساسیت به محصولات غذایی یا دارویی آسه سولفام چیست؟
علائم حساسیت آسه سولفام می‌تواند خارش، راش پوستی، تورم در صورت، لبها، زبان و گلو باشد. عوارض آسه سولفام، مشكلات تنفسی (مشكل در بلع، خس خس سینه، تنگی نفس)، حالت تهوع و استفراغ، سرگیجه و غش می‌باشد.
2- آسه سولفام را در چه محصولاتی می‌توان یافت؟
این ماده در ترکیب محصولات لبنی تخمیر شده طعم دار (مانند ماست)، غلات صبحانه، برخی از محصولات نانوایی، میوه کنسرو شده، مربا، ژله، مارمالاد، محصولات شکلات دار، شیرینی، آدامس بدون قند و نوشیدنیها استفاده می‌شود.
3- آیا آسه سولفام در داروسازی ایمن است؟
آسه سولفام توسط سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA)، سازمان بهداشت جهانی (WHO) و سایر سازمانهای بین المللی تایید شده است و یک ماده ایمن می‌باشد. در دوزهای بالا نیز عوارض جانبی کمی دارد. حساسیت به این ماده نادر است.
4- آیا محصولات غذایی آسه سولفام برای سلامتی خطرناک است؟
طبق ANSES (آژانس ملی ایمنی غذا)، این ماده، بر تولید هورمونهایی مانند انسولین تاثیر می گذارد و فلور روده (میکروبیوتا) را مختل می‌کند. افراد مبتلا به دیابت می توانند محصولات حاوی آسه سولفام در مقادیر کم مصرف کنند.
5- قیمت آسه سولفام به چه چیز بستگی دارد؟
قیمت آسه سولفام به عوامل مختلفی نظیر درجه خلوص، حجم، شركت توليد كننده و نرخ ارز بستگی دارد و همچنین عمده آن به ازای هر کیلوگرم حدود 30 تا 40 هزار تومان می باشد.
