نیترات نقره (Silver nitrate) با فرمول شیمیایی AgNO3، یکی از نمکهای فلز نقره به شمار می رود. خاصیت اصلی این ماده شیمیایی، ضد عفونی کننده بوده و برای ساخت آن از مواد کاتیون نقره (Ag+) و آنیون نیترات (NO3-) استفاده می شود. لازم به ذکر است که این ماده بسیار به نور حساس بوده و در اثر برخورد با نور، تغییر رنگ می دهد و سیاه می شود. همچنین بسته به ماهیت یونی این ترکیب، به راحتی در آب حل شده و یونهای تشکیل دهنده آن از هم جدا می شوند.
در این مطلب موضوعات زیر را مطالعه خواهید کرد:
نیترات نقره چیست؟
از ترکیب نیترات نقره با نامهای دیگری همچون ماه سوزان، سنگ جهنم و نیترات دارژان هم یاد می شود. این ساختار مولکولی دارای سه وجه مسطح بوده و به صورت جامد در بازار عرضه می شود. می توان آن را شبیه به کریستالهای سفید رنگی دانست که اگر در معرض نور خورشید قرار بگیرند، سیاه یا خاکستری می شوند. نیترات نقره یک ماده سمی است که در آب اتانول و استون قابل حل بوده و میزان نقره موجود در آن به تعداد اکسیداسیون 1+ است. یون نیترات از یک اتم نیتروژن تشکیل شده که توسط سه اتم اکسیژن در این ترکیب احاطه می شود. نوع پیوندهای نیتروژن-اکسیژن در این یون بهم شباهت دارند. بار رسمی که به اتم نیتروژن اختصاص داده شده -1 بوده، در حالی که هر اتم اکسیژن در این ترکیب دارای بار است.
نیترات نقره چگونه به دست می آید؟
دستور ساخت و تولید نیترات نقره به این صورت است:
3Ag + 4 HNO3 (cold and diluted) → 3AgNO3 + 2H2O + NO
در واقع واکنش میان فلز نقره با اسید نیتریک، منجر به تولید این ماده شیمیایی می شود. محصولات جانبی این واکنش، به قدرت اسید نیتریک بستگی دارد، اما شامل اکسیدهای نیتروژن و آب هم می شود. البته می توانیم این دستور ساخت را در دو حالت سرد و رقیق و گرم غلیظ به ترتیب به شکل زیر هم بیان کنیم:
3Ag + 4HNO3 = 3AgNO3 + H2O + NO
Ag + 2HNO3 = AgNO3 + H2O + NO2
کاربردهای نیترات نقره
از نیترات نقره اصولا برای ساخت و تهیه طیف وسیعی از ترکیبات نقره از جمله اکسید نقره و هالیدهای نقره استفاده می گردد. علت این مسئله در آن است، که می توان به راحتی توسط گروههای دیگری یون نیترات را در آن جایگزین نمود و آن را به یک ترکیب کاملا واکنشی تبدیل کرد. پس کاربرد این ماده شیمیایی به عنوان پیش ساز بسیاری از مشتقات نقره در صنایع مختلف، محرز است. دو کاربرد مهم این ماده در پزشکی و عکاسی است که در پزشکی به دلیل خاصیت ضد عفونی کننده ای که دارد، به عنوان یک ماده سوزاننده برای درمان زگیل استفاده می شود. در حالی که در عکاسی، نیترات نقره به دلیل حساسیت به نور سیاه می شود، نواحی فیلم و عکس را تیره کرده و داخل آن یک تصویر ایجاد می کند.
اهمیت استفاده از نیترات نقره
نیترات نقره در بسیاری از زمینه ها از جمله زیست شناسی، سنتز شیمیایی و پزشکی، طیف گسترده ای از کاربردها را شامل می شود. می توان با استفاده از ترکیب AGNO3 به مزایای بسیاری دست یافت. از جمله موارد استفاده از این ترکیب را باید چنین بیان کنیم: بسیاری از مواد منفجره مبتنی بر نقره را می توان با واکنش بارش نیترات نقره تهیه نمود. در زمینه شیمی معدنی، هالیدها با کمک این ترکیب استخراج می شوند. این ماده یک ترکیب بسیار متنوع است؛ زیرا یون نیترات را می توان با لیگاندهای دیگر جایگزین کرد که می توانند به یون نقره متصل شوند. مخلوط های آلکنها را می توان با کمک این ترکیب از هم جدا کرد. چرا که کاتیون نقره ای با آلکنها به روشی برگشت پذیر متصل می شود.
فواید نیترات نقره
نیترات نقره در کنار تمام موارد یاد شده، فواید دیگری هم دارد. می توان از این ماده به منظور تهیه قلم استفاده کرد که در زمان تماس با آب یا رطوبت، شروع به ترشح می نماید. از قلم نقره نیترات برای درمان آفتاب سوختگی، برخی از عفونتها و زخمها می توان استفاده کرد. همچنین می توان از این ماده برای درمان زخمهای مزمن، عفونتهای چشم، ورمها و التهابهای پوستی، عفونتهای قارچی پوست و ناخن و … نیز استفاده نمود.
معایب استفاده از نیترات نقره
با وجود تمام مزایا و کاربردهای فراوان ماده شیمیایی نیترات نقره، نمی توان سمی بودن آن را در نظر نگرفت. استفاده از این ماده معایب و خطرات زیادی به همراه دارد که از جمله آنها باید به اسهال، استفراغ، دردهای شدید شکمی و حتی گاستروانتریت در صورت مصرف اشاره کنیم. همچنین مصرف کمتر از 1 گرم نقره در بدن، آلرژی ایجاد خواهد کرد و باعث می شود تا اندامهای داخلی و پوست به رنگ آبی مایل به خاکستری در آید.
فرمول شیمیایی نیترات نقره
فرمول شیمیایی نیترات نقره را طبق جدول ویژگیهای زیر باید چنین بیان کنیم:
3Ag + 4HNO3 (cold and diluted) → 3AgNO3 + 2H2O + NO
| فرمول مولکولی | AgNO3 |
| شکل | سفید جامد و بدون رنگ |
| وزن مولکولی | 169.87 g/mol |
| cas no | 7761-88-8 |
| میزان چگالی | 4.35 g/ml |
| نقطه ذوب | 212ºC |
| نقطه جوش | 444ºC |
| حلالیت | قابل حل در آب استون و اتانول |
سوالات متداول دانستنیهای نیترات نقره
1- چرا نیترات نقره باعث سیاه شدن پوست می شود؟
قرار گرفتن این ترکیب بر روی پوست، همچون هالیدهای نقره میکروسکوپی در فیلم عکاسی عمل کرده و پس از تماس با پوست تجزیه می شود. این فرآیند تجزیه، باعث سیاه شدن رنگ می شود و پاک کردن آن دشوار است.
2- اولین بار نیترات نقره چه زمانی کشف شد؟
برای اولین بار این ماده شیمیایی توسط یک کشیش و اسقف کاتولیک آلمانی به نام آلبرتوس مگنوس کشف شد.
3- ویژگیهای خاص ترکیب نیترات و نقره چه هستند؟
بی بو، بی رنگ، جامد، خاصیت ضد عفونی کنندگی، مزه بسیار بد و تلخ، قابلیت تجزیه در دمای بالای 320 درجه، قابلیت حل در آب با افزایش دما
4- از کجا می توانیم نقره نیترات تهیه کنیم؟
شرکتها و مراکز بسیاری در کشور وجود دارند که می توان از آنها اقدام به تهیه ماده نیترات نقره نمود. اما تهیه این ماده به صورت آنلاین نیز از فروشگاه های معتبر امکان پذیر است. برای اطلاع از شرایط و نحوه تهیه نیترات نقره با شرکت بازرگانی کیمیا تجارت تات تماس حاصل فرمائید.
5- آیا می توان از نقره نیترات برای ساخت آینه هم استفاده کرد؟
بله. یکی از کاربردهای جالب نیترات نقره، استفاده برای ساخت آینه است. در این روش از آمونیوم، سدیم هیدروکسید و شکر استفاده می شود تا آینه ساخت. البته این نوع آینه ها از کیفیت بالایی برخوردار نیستند.
