فسفریک اسید را می توان یکی از رایج ترین، محبوب ترین و پراستفاده ترین مواد شیمیایی در صنایع مختلف نامید. به طوری که این ماده کاربردهای زیادی در صنایع غذایی، صنعت کشاورزی و… دارد. وجود عنصر فسفر در این اسید و تاثیر آن در بالا رفتن کیفیت محصولات کشاورزی، باعث می شود که خیلی بیشتر برای تولید انواع کودهای شیمیایی استفاده شود. از فسفریک اسید همچنین در صنایع دارویی، تولید محصولات شوینده و بهداشتی، فلزات و محصولات مراقبت شخصی هم استفاده می شود. در این مطلب سعی داریم تا بیشتر با اهمیت و کاربرد فسفریک اسید در صنایع غذایی آشنا شویم.
در این مطلب موضوعات زیر را مطالعه خواهید کرد:
فسفریک اسید چیست؟
فسفریک اسید به صورت مایع کاربردهای زیادی دارد و هیچ آسیب و خطری ندارد. این ماده یک اسید معدنی است و در حقیقت نوعی اسید ضعیف و غیر سمی است که به صورت جامد، بدون بو و رنگ و کریستالی به دست می آید. اسید فسفریک دارای خلوص کمتر از 85 درصد از نوع صنعتی و مقدار خلوص بالاتر از 85 درصد، خوراکی خواهد بود. فسفریک اسید در غذایی از فسفریک اسید صنعتی غلظت بیشتری دارد. این ماده کاربردهای بسیاری دارد که در ادامه این مقاله به طور مفصل مورد بررسی قرار می گیرند.
کاربرد فسفریک اسید در صنایع غذایی
همانطور که اشاره شد اسید فسفریک در صنایع غذایی کاربردهای متعددی دارد. در ادامه و بطور خلاصه برخی کاربردهای آن را در صنعت مواد غذایی بررسی می کنیم:
نوشیدنی های فاقد الکل: از فسفریک اسید برای تولید طعم ترش و همچنین جلوگیری از رشد باکتریها و کپکها در نوشیدنیهای کولا، قهوه، چای بسته ای، نوشیدنیهای ورزشی، آبهای طعم دار و ice tea استفاده می شود. این ماده باعث ایجاد طعم بهتر و حفظ خاصیت نوشیدنیهای بدون الکل می شود.
انواع محصولات غذایی گوشتی و لبنی: استفاده از فسفریک اسید برای تنظیم pH، اصلاح پروتئینها و در نهایت بهبود کیفیت این محصولات انجام می شود.
تولید روغنهای گیاهی: از آنجا که این محصول خواص آنتی اکسیدانها را تشدید می کند، از آن برای تولید روغنهای گیاهی هم استفاده می شود. همچنین تولید افزودنیهای غذایی که بر پایه فسفریک اسید تولید می شوند از جمله هگزامتافسفات، سدیم فسفات، دی کلسیم فسفات و تری کلسیم فسفات از دیگر کاربردهای فسفریک اسید در غذایی به شمار می رود.
تولید مربا: فسفریک اسید نوعی طعم تند و ترش در مربا ایجاد می کند. از دیگر کاربردهای فسفریک اسید در غذایی می توان به تولید خامه های غیر لبنی، سس مایونز و سسهای غذایی، تولید بیکینگ پودر، پودر کیک، پودر آشپزی و خمیرهای آماده، تولید صبحانه های آماده، تولید قند و تصفیه شکر اشاره کرد.
چرا فسفریک اسید در صنعت مواد غذایی استفاده می شود؟
استفاده از فسفریک اسید در غذایی کاملا قانونی است و توسط سازمان غذا و داروی آمریکا مورد تایید می باشد. در ایران نیز مانند کشورهای دیگر استفاده از آن در صنعت مواد غذایی در صورتی که حد مجاز آن رعایت شود، مشکلی ندارد. اولین مزیت استفاده از این محصول در صنعت مواد غذایی، ایجاد طعمی بهتر است. استفاده از این ماده در محصولات لبنی، باعث ایجاد یک بافت نرم و سطح صاف می شود. از فسفریک اسید به عنوان یک ماده برای تقویت آنتی اکسیدانها، اسیدی کننده و جلوگیری کننده از رشد کپکها و باکتریها استفاده می شود.
مزایای فسفریک اسید در صنعت غذایی
از جمله مزایای استفاده از فسفریک اسید در غذایی، می توان به موارد زیر اشاره کرد:
تنظیم کننده اسید: ازاین ماده برای کنترل کردن اسید مواد غذایی مانند مربا، ژله، ژلاتین، پنیر، مخمرها، ادویه جات، ترشی جات، کنسروها، گوشتهای فرآوری شده و میله های غلات استفاده می شود.
نگهدارنده: کاربرد دیگر فسفریک اسید در غذایی، استفاده از آن به عنوان نگهدارنده است.
تنظیم کننده pH: از فسفریک اسید برای تنظیم کردن pH لبنیات و افزایش کیفیت و ماندگاری این محصولات استفاده می شود.
طعم دهنده: از فسفریک اسید به صورت گسترده در صنایع غذایی به عنوان طعم دهنده استفاده می شود. از دیگر دلایل استفاده از فسفریک اسید در غذایی می توان به افزایش ماندگاری، اصلاح بافت غذا، بالا رفتن کیفیت، تنظیم pH و کنترل کننده رشد باکتریها در مواد غذایی اشاره کرد.
معایب اسید فسفریک در صنعت غذایی
استفاده بیش از حد مجازاز این اسید در صنعت مواد غذایی، باعث می شود تراکم مواد معدنی موجود در استخوانها کاهش پیدا کرده و سلامت بدن به مخاطره بیفتد. این موضوع باعث می شود کارشناسان تغذیه در مورد مصرف نوشیدنیهای گازدار و انواع مختلف کلوچه، کیک و غذاهای آماده هشدارهایی بدهند. همچنین مطالعات نشان می دهد مصرف بی رویه اسید فسفریک می تواند باعث سنگ کلیه، پوکی استخوان، آسیب به بافت، سوزش و تحریک چشم و پوست و سرفه شود.
سوالات متداول فسفریک اسید در صنایع غذایی
1- از کجا می توان فهمید فسفریک اسید در غذایی وجود دارد؟
باید به لیست مواد تشکیل دهنده محصول نگاه کنید. فسفریک اسید با اسامی E338، اسید اورتوفسفریک، اسید پیروفسفریک، هیدروژن فسفات، اسید تری فسفریک و فسفریک (V) اسید در لیست مواد تشکیل دهنده وجود دارد.
2- چرا از فسفریک اسید در گوشت و مرغ استفاده می شود؟
برای فرآوری مرغ و گوشت از محلولهای مشخصی از نمکهای فسفریک اسید استفاده می شود. این ماده علاوه بر حفظ خاصیت و طعم گوشت و مرغ، در افزایش رطوبت موجود در بافت این محصولات هم موثر خواهد بود.
3- فسفریک اسید چه کاربردهایی در صنایع مختلف دارد؟
به دلیل خواص و کاربردهای بی شمار فسفریک اسید، از این ماده به صورت گسترده برای تولید انواع محصولات دندانپزشکی، محصولات آرایشی و مراقبت از پوست، تولید کودهای فسفات، تولید مواد ضد زنگ و.. استفاده می شود.
4- فسفریک اسید در محصولات آرایشی و مراقبت از پوست چه کاربردهایی دارد؟
از فسفریک اسید در محصولات مختلف آرایشی و مراقبت از پوست از جمله انواع عطر، پاک کننده، رنگ مو، محصولات مراقبت از مو، محصولات ناخن، دهان شویه و دیگر محصولات مراقبت از پوست استفاده می شود.
5- فسفریک اسید خالص چگونه به دست می آید؟
فسفریک اسید خالص را از سنگها استخراج می کنند و پس از سوزاندن عنصر فسفر، به محصول جانبی آب اضافه می کنند. با اینکه مقدار بسیار کمی از فسفر در مواد پیدا می شود اما در ماهی، مرغ، زرده تخم مرغ و آجی وجود دارد.
