برخي داروها مانند لیتیوم کربنات در دوران بارداری ممکن است عوارض جانبی برای جنين ايجاد كنند. سه ماهه اول بارداری برای رشد طبیعی جنین بسیار مهم است. از آنجایی که در این دوره تمام اندامهای اصلی بدن در حال شکل گیری هستند، جنین مستعد آسیب ناشی از تراتوژنها است. این امر باعث ایجاد نگرانی در مورد تراتوژنی بودن احتمالی استفاده از ليتيوم كربنات در بارداری مخصوصا در سه ماهه اول بارداری می شود. در اين محتوا تلاش کردیم تا به معرفی ليتيوم كربنات و كاربرد آن، مصرف داروی ليتيوم كربنات در بارداری و شيردهی، عوارض جانبی آن برای جنين و عدم مصرف برخی اشخاص از آن بپردازیم.
در این مطلب موضوعات زیر را مطالعه خواهید کرد:
کاربرد ليتيوم كربنات در بارداری
ليتيوم كربنات به عنوان یک درمان طولانی مدت برای اختلال دوقطبی با اثر بخشی افسردگی و خواص ضد خودکشی تجويز می شود. همچنين اين دارو را به عنوان بهترین تثبیت کننده خلق و خوی می شناسیم. ليتيوم فلزی است از خانواده فلزات قليائی است كه به صورت آزاد در طبيعت وجود ندارد. اين ماده از طريق برخی غذاها، آبهای معدنی و سبزيجات وارد بدن انسان می شود. ميزان دريافت روزانه آن حدود دو ميلی گرم است.
اختلال دوقطبی اغلب قبل از سن 25 سالگی شروع می شود و شروع آن با سن اوج تولید مثل همزمان است. اين نوع افسردگی بيشتر در بين زنان شايع است. معمولا مصرف ليتيوم كربنات در بارداری برای جلوگيری از عود بيماری ادامه می يابد. درمان اختلال دو قطبی با ليتيوم كربنات در دوران بارداری یک چالش پزشکی محسوب می شود. ليتيوم كربنات به عنوان داروی کلاس D طبقه بندی می شود. داروهای کلاس D در دسته داروهايی قرار دارند كه با مصرف آنها احتمال ایجاد خطر برای جنین انسان وجود دارد. هنگامی که استفاده از دارو برای زنان حامله اجتناب ناپذیر باشد، خطرات احتمالی پذیرفته می شود، پزشک دارو را تجویز می کند.
مصرف داروی ليتيوم كربنات در بارداری
داروی ليتيوم كربنات به طور كامل از طريق سيستم گوارشی جذب بدن می شود. در زنان باردار اين دارو به راحتی می تواند از جفت عبور كند. بطوریكه غلظت سِرُِمی اين دارو در مادر و جنين يكسان شود. برخی از مطالعات نشان می دهد که مصرف لیتیوم کربنات در سه ماهه اول بارداری با احتمال کمتری از نقص قلبی عروقی، به ویژه نقص قلبی عروقی نادر به نام ناهنجاری ابشتاین همراه است. ناهنجاری ابشتاین یک ناهنجاری مادرزادی است که با رشد غیر طبیعی دریچه سه لتی و بطن راست قلب همراه است. اين دريچه جریان خون را در قلب کنترل می کند.
طبق مطالعات خطر ناهنجاری ابشتاین با مصرف داروی ليتيوم كربنات در بارداری حدود 2 الی 2.5 درصد است. البته در هر حاملگی احتمال يک درصد ابتلا به نقص مادرزادی قلبی وجود دارد. به اين معنا كه مصرف ليتيوم كربنات در بارداری تقريبا يک درصد احتمال نقص مادرزادی قلبی را بالا خواهد برد. همچنين مطالعات نشان می دهد مصرف ليتيوم كربنات تاثيری در رشد جنين، كاهش وزن قبل از تولد، خطری برای زايمان زودرس و سقط جنین ندارد.
دستورالعملهای NICE برای مصرف ليتيوم كربنات در بارداری
طبق دستورالعملهای مؤسسه ملی تعالی سلامت و مراقبت (NICE) اگر زنی که ليتيوم كربنات مصرف می كند، باردار شود و يا می خواهد باردار شود، در صورت تشخيص پزشک در صورت مساعد بودن بيمار، در طی چهار هفته به تدریج مصرف ليتيوم كربنات متوقف شود. اگر متوقف كردن دارو امکان پذیر نباشد و يا گزینه های دیگر مؤثر نباشد، در اين صورت در طول سه ماهه دوم و سوم، بایستی از کمترین دوز موثر ليتيوم كربنات طبق پزشک متخصص خودش مصرف نماييد. زمانیکه لیتیوم در دوران بارداری تجویز می شود، سطح لیتیوم خون بايستی ترجیحاً به صورت هفتگی در سه ماهه اول بارداری کنترل شود. از آنجا که تراتوژنیک لیتیوم مربوط به دوز است. برای استفاده از ليتيوم كربنات در بارداری غلظت آن در سرم خون مادر نبايستی بیش از حد باشد. همچنين مصرف ليتيوم كربنات در نزديكی زمان زايمان بايستی متوقف شود.
ليتيوم کربنات در دوره شيردهی
در دوره شيردهی، ليتيوم كربنات می تواند از شير مادر به ميزان نصف غلظت سرمی مادر وارد بدن كودک شود. کمبود اطلاعات کافی در مورد سطح لیتیوم در نوزادان و عواقب مواجهه با لیتیوم از طریق شیر مادر وجود دارد. به دلیل کمبود اطلاعات و اثرات نفروتوکسیک احتمالی ليتيوم كربنات در نوزادان، آسیب پذیری کلیه های در حال رشد نوزاد و خطر کم آبی مرتبط با دوره نوزادی، در دوره شیردهی مصرف ليتيوم كربنات توصیه نمی شود.
داروی لیتیوم کربنات برای چه كسانی مناسب نيست؟
اين دارو علاوه بر زنان باردار یا شیرده مناسب این افراد نیست زير نيست: افرادی كه واکنش آلرژیک به لیتیوم دارند. اشخاصی كه بیماری قلبی دارند. افرادی که دارای مشکلات کلیوی شدید هستند. غده تیروئید کم کار (کم کاری تیروئید) دارند و تحت درمان نیستند. افرادي كه به بیماری آدیسون دچار هستند، یک اختلال نادر در غدد فوق کلیوی است. افراد مبتلا به بیماری نادر به نام سندرم بروگادا مبتلا هستند. اشخاصی كه نیاز به جراحی در بیمارستان دارند. زنانیكه می خواهند باردار شوند.
سوالات متداول لیتیوم کربنات در بارداری
1- عوارض جانبی داروی لیتیوم کربنات چیست؟
عوارض جانبی ليتيوم كربنات ممكن است احساس خستگی، كم آب شدن بدن و احساس تشنگی، افزایش تکرر ادرار، احساس خواب آلودگی، سرگیجه، بالا رفتن وزن و لرزش جزيی دستها اتفاق بيافتد. این عوارض با تطبیق بدن با دارو از بین می روند. اگر هر یک از این عوارض ماندگار یا بدتر شود، فوراً به پزشک خودتان اطلاع دهید. همان طور که گفتیم لیتیوم کربنات در بارداری هم عوارضی دارد.
2- مصرف لیتیوم کربنات در دوره شيردهی چه عوارضی برای نوزاد دارد؟
لیتیوم کربنات در بارداری برای جنین دارد و هم چنین مصرف ليتيوم كربنات در دوره شيردهی ممكن است عوارض نظير بی قراری، کاهش تونوس عضلانی، مشکل در تغذیه، مشكلاتی در كليه و تيروئيد در نوزاد ايجاد نمايد.
3- ساير كاربردهای ليتيوم چيست؟
ليتيوم در صنايع خودروسازی، لحيم كاری، باطری سازی، جوشكاری و سراميک سازی كاربرد دارد. پرمصرف ترين تركيب آن ليتيوم كربنات است كه در درمان اختلال دوقطبی و افسردگی ماژور كاربرد دارد.
4- نامهای ديگر ليتيوم كربنات چيست؟
نامهای ديگر اين دارو کربنات دیلیتیوم، کربولیت، -S سیبالیت، لیتیزین، لیتوبید، لیتونات، دورالیت، اسکالیت، لیتان، لیتوتابس، پریادل و زابویلیت است.
5- داروي ليتيوم چند نوع به بازار عرضه می شود؟
داروي ليتيوم بيشتر به صورت قرص معمولی یا قرص آهسته رهش (لیتیوم کربنات) توليد می شود. همچنین به صورت مایعی که بلعیده می شود ( لیتیوم سیترات) توليد می شود. داروي لیتیوم با نسخه عرضه می گردد.
