نوشابه، از نوشیدنی‌های بسیار محبوب در سراسر جهان است، سال‌هاست دندانپزشکان از تأثیر منفی نوشیدنی‌های شیرین از جمله نوشابه بر سلامت دهان و دندان به مردم آگاهی می‌دهند، اما این نوشیدنیها عواقب جدی‌تری بر سلامتی دارند که در این محتوا به آن پرداخته شده است. همچنین در ادامه محتوا تلاش کرده‌ایم به ترکیب شیمیایی نوشابه، خطر آن بر سلامتی (استخوان، دندان، مغز، قلب و عروق)، نوشیدنی‌های جایگزین سالم، مصرف نوشابه چه زمانی خطرناک است و تأثیر آن بر محیط‌زیست بپردازیم.
در این مطلب موضوعات زیر را مطالعه خواهید کرد:
ترکیب شیمیایی نوشابه چیست؟
تهیه نوشابه نسبتاً ساده است. این نوشیدنی پرطرف‌دار از ترکیب سه ماده آب، شربت و دی‌اکسیدکربن تشکیل شده است. قندهای مورداستفاده برای تهیه شربت آن انواع مختلفی قند شامل ساکارز، فروکتوز حاصل از نشاسته یا شیرین‌کننده‌های مصنوعی (آسپارتام و آسه سولفام K) هستند. به شربت این نوشیدنی، آب و مخلوطی از عصاره‌های گیاهی یا میوه‌ای اضافه می‌شود. آخرین مرحله تهیه نوشابه، کربناته کردن نوشیدنی با افزودن دی‌اکسیدکربن است. در تولید صنعتی کوکاکولا، از مواد اسیدی، شیرین‌کننده و رنگ‌های مختلف مانند رنگ سیاه (E150D) استفاده می‌شود. نوشابه‌های انرژی‌زا با داشتن محتوای کافئین بسیار بالا با نوشابه‌های معمولی تفاوت دارند. آنها نیز خطراتی برای سلامتی دارند.
خطر نوشابه برای سلامتی
نوشابه‌ها یکی از مضرترین نوشیدنی‌های شیرین برای بدن هستند. این نوشیدنیها به‌عنوان بزرگ‌ترین منبع قند افزوده در رژیم غذایی، خطر مرگ زودرس را افزایش می‌دهند خطر مرگ زودرس با مصرف مداوم نوشابه و نوشیدنی‌های شیرین ناشی از بیماریهای مختلفی از جمله افزایش وزن، دیابت نوع ۲ و همچنین بیماری قلبی و سکته مغزی است. خطرات مصرف نوشابه برای سلامتی عبارت‌اند از:
خطر پوسیدگی دندان
مصرف منظم نوشابه‌های گازدار به مینای دندان آسیب می‌زند؛ زیرا در ترکیب این نوشیدنیها، علاوه بر قند، مواد اسیدی نیز وجود دارد. موادی اسیدی منجر به فرسایش مینای دندان می‌شود و اثر آن غیرقابل‌برگشت است. با ساییده شدن مینای دندان، عاج نمایان می‌شود و دندان به غذاهای گرم، سرد، شیرین و حتی لمس ساده بسیار حساس است.
افزایش خطر ابتلا به پوکی استخوان
نوشابه خطر پوکی‌استخوان را افزایش می‌دهد. در واقع، این نوشیدنیها حاوی مقدار زیادی فسفر هستند. در هر سنی، مصرف فسفر بیشتر از کلسیم بر سلامت استخوان‌ها تأثیر می‌گذارد. به‌خصوص کاهش تراکم استخوان در زنان یائسه و افزایش خطر بیماریهای قلبی و عروقی در آنها با مصرف نوشابه مرتبط است. دوزهای بالای قند این نوشیدنیها باعث اختلال در خواب می‌شود و بر خلق‌وخوی افراد تأثیر منفی می‌گذارد. همچنین این خطر وجود دارد که این نوشیدنیها جایگزین شیر بخصوص در بین کودکان و نوجوانان شوند، دوره‌ای از زندگی انسان‌ها که نیاز به کلسیم برای رشد اسکلتی و تراکم استخوان بیشتر است.
آسیب به مغز
این نوشیدنیها علاوه بر تأثیر منفی بر بدن انسان، به مغز نیز آسیب می‌رسانند. طبق تحقیقات، نوشیدنی‌های حاوی کوکاکولا باعث اختلال در حافظه و استرس اکسیداتیو در سنین مختلف می‌شوند. این نوشیدنیها همچنین در هیپوکامپ، ناحیه‌ای از مغز که خاطرات و توانایی یادگیری را تضمین می‌کند، مشکلاتی ایجاد می‌نمایند.
آسیب به قلب و عروق
با مصرف منظم و روزانه نوشابه، خطرات مرتبط با بیماریهای قلب و عروقی تا ۴۳ درصد افزایش می‌یابد. بیماریهای قلبی و عروقی مرتبط با مصرف این نوشیدنی شامل سکته مغزی، حملات ایسکمیک گذرا، انفارکتوس میوکارد، سندرم‌های حاد کرونری و آنژیوپلاستی است. قند موجود در این نوشیدنیها به طرق مختلف بر بدن ما تأثیر می‌گذارد. اولاً، سطح بالای گلوکز در خون به دیواره‌های داخلی شریان‌ها آسیب می‌زند و آنها را در برابر تجمع کلسترول حساس‌تر می‌کند. ثانیاً سطح بالای گلوکز نوشابه، در شریان‌ها نفوذ کرده و باعث تشکیل پلاک‌های آترواسکلروتیک می‌شود که به‌تدریج شریان‌ها را مسدود می‌کند و در نهایت باعث حمله قلبی یا حادثه مغزی عروقی (CVA) می‌شود. علاوه بر این گلوکز انباشته در خون، کل متابولیسم بدن را به هم می‌زند و منجر به افزایش وزن، فشارخون بالا و یا حتی دیابت نوع ۲ می‌شود.
به جای نوشابه چه نوشیدنی ای مصرف کنیم که سالم تر باشد؟
آب در فهرست سالم‌ترین نوشیدنی غیر گازدار، جایگاه اول را به خود اختصاص داده است. به‌جای نوشیدنی‌های شیرین صنعتی می‌توان آب گازدار را با آبلیمو، برش‌هایی از مرکبات، میوه‌های قرمز، هلو یا حتی نعناع مخلوط کرد و مقدار کمی شکر یا عسل به آن اضافه نمود. همچنین به‌جای نوشیدنی‌های شیرین صنعتی می‌توان انواع شربت‌ها و عرقیات سنتی را مصرف نمود. لیموناد یا شربت آبلیمو در فصل تابستان بهترین گزینه است. لیمو منبع مناسبی از ویتامین سی است و مزایای آن برای بدن، افزایش سیستم ایمنی، کاهش بیماریهای قلبی عروقی، سلامت دوران بارداری، جلوگیری از بیماریهای چشمی و حتی چین‌وچروک پوست است. آب گازدار با آب‌پرتقال، زغال‌اخته یا انبه، جایگزین عالی و کم‌کالری دیگر، برای نوشیدنی‌های صنعتی موجود در بازار است.
آیا میزان مصرف کم نوشابه هم خطر دارد ؟
متخصصان تغذیه بر این باور هستند مصرف نوشابه هرازگاهی برای سلامتی مضر نیست؛ اما اگر هر روز این نوشیدنی را مصرف می‌کنید با افزایش خطر ابتلا به چندین مشکل سلامتی از جمله چاقی، دیابت نوع ۲، پوسیدگی دندان و غیره روبرو خواهید شد. طبق مطالعه آژانس بین‌المللی تحقیقات سرطان، میزان مرگ‌ومیر ناشی از هر علتی در میان افرادی که میزان مصرف نوشابه‌های گازدار بالایی داشتند، در مقایسه با افرادی که کمتر از یک لیوان در ماه از این نوشیدنی می‌نوشیدند بیشتر است.
آیا نوشابه علاوه بر سلامت انسان، بر محیط زیست هم تاثیر دارد؟
یک قوطی کوکاکولا ساده، چهار و نیم تکه قند یعنی ۲۸ گرم شکر دارد که از مقدار روزانه ۲۵ گرم توصیه شده توسط سازمان بهداشت جهانی (WHO) فراتر می‌رود. مصرف نوشیدنی‌های بسیار شیرین بر ترویج چاقی اثر می‌گذارد. مصرف نوشیدنی‌های شیرین منجر به بیماریهای گردش خون و گوارش می‌شود. همچنین مصرف منظم آنها خطر ابتلا به افسردگی را افزایش می‌دهد. افرادی که حداقل یکبار در هفته نوشابه‌های شیرین مصرف می‌کردند، نسبت به گروهی که اصلاً آن را مصرف نمی‌کنند، علائم افسردگی بیشتری دارند.
مصرف این نوشیدنیها باعث افزایش مقاومت به انسولین و افزایش قند خون می‌شود که تأثیر طولانی‌مدتی بر سلامت روان دارد. علاوه بر افزایش خطر افسردگی، کافئین موجود در نوشابه، عواقب جدی بر رشد کودکان دارد. مصرف بیش از حد نوشیدنی‌های شیرین علاوه بر سلامت انسان، بر محیط‌زیست نیز تأثیر مخربی دارد. نوشابه‌ها در ظروف یکبار مصرف پلاستیکی و آلومینیومی تولید می‌شوند، تولید آنها گازهای گلخانه‌ای را افزایش می‌دهند. همچنین بطری‌های پلاستیکی محیط‌زیست را آلوده می‌کنند.
سوالات متداول چرا نوشابه نخوریم؟
۱- مصرف نوشابه چه تأثیری بر کبد دارد؟
مصرف بیش از یک قوطی کوکاکولا در روز، کبد را ضعیف می‌کند و نوشیدن منظم آن خطر ابتلا به سرطان کبد را بالا می‌برد. همچنین مصرف این نوشیدنی به مدت شش ماه، ذخیره قند را در کبد ۱۵۳ درصد افزایش می‌دهد.
۲- ارتباط افزایش بیماریهای قلبی عروقی با مصرف نوشابه چیست؟
مصرف این نوشیدنی موجب اضافه‌وزن می‌شود. چربی اضافی در اطراف شکم و بین اندامهای شکم افزایش می‌یابد، در نتیجه منجر به تری گلیسیرید و کلسترول می‌شود و خطر ابتلا به بیماریهای قلبی و عروقی را افزایش می‌دهد.
۳- مقدار مصرف نوشابه چقدر است؟
طبق مطالعه‌ای در مجله پزشکی بریتانیا، نبایستی بیش از یک نوشابه در هفته نوشید تا از خطرات متعدد سلامتی آن جلوگیری شود.
۴- منظور از کالری خالی برای نوشابه چیست؟
این نوشیدنی نه پروتئین، نه چربی، نه ویتامین، فقط مقادیری مواد معدنی دارد. برای همین به این نوع نوشیدنیها اصطلاح “کالری خالی” به کار می‌رود به این معنی که کالری دارند؛ اما هیچ مواد مغذی یا ریزمغذی برای سلامتی بدن در ترکیب آنها مصرف نشده است.
۵- اسپرایت سالم است یا نوشابه کوکاکولا؟
نوشابه سالمی وجود ندارد. پپسی، کوکاکولا، اسپریت هر چه ترجیح دهید، دارای قند و شیرین‌کننده‌های مصنوعی هستند که برای سلامتی بدن مضر هستند.
