خطرات تیزاب سلطانی

تیزاب سلطانی یک اسید خورنده و بسیار خطرناک است که باید برای جلوگیری از بروز خطرات تیزاب سلطانی، حتما در زمان استفاده از آن از دستکش ضد اسید استفاده کنید. تماس این اسید با پوست موجب آسیب دیدن شدید پوست و سوختگی می شود. این ماده از ترکیب یک واحد نیتریک اسید کنسانتره به همراه 3 الی 4 واحد جوهر نمک کنسانتره بدست می آید.

تیزاب دارای خاصیت خورندگی فوق العاده زیادی است و توانایی حل کردن بسیاری از فلزات مانند طلا، رودیوم و پلاتین را در خود دارد. به همین دلیل از این اسید در بازیابی فلزات ارزشمند و گرانبها از زباله های الکترونیکی و جواهرات استفاده زیادی می کنند. از تیزاب سلطانی برای حل کردن طلا ، پلاتین، پالادیوم، رودیوم و بازیابی آنها استفاده می شود. همچنین این اسید خورنده برای حل کردن فلزات پایه ای همچون مس، روی و نیکل استفاده می شود.

آیا تیزاب سلطانی خطراتی دارد؟

تیزاب سلطانی با خواص خورندگی و اسیدی زیاد خود می تواند بسیاری از فلزات را در خود حل کند. برای در امان بودن از خطرات تیزاب سلطانی، در زمان استفاده از این اسید باید علاوه بر پوشیدن دستکش ضد اسید، خیلی دقت کنید. یکی از خطرات تیزاب سلطانی، تولید دود سمی و خطرناک در زمان انجام واکنش با فلزات می باشد. این دود زرد رنگ یا نارنجی می تواند سلامتی انسانها و محیط زیست را به خطر بیندازد.

چگونگی مقابله با خطرات تیزاب سلطانی

یکی از راههای مقابله با خطرات تیزاب سلطانی، انجام فرایند تیزاب کاری در داخل هود اسیدکاری و دستگاه خنثی کننده می باشد تا از تماس دودهای سمی تولید شده در حین واکنش، با پوست و یا سیستم تنفسی جلوگیری شود. هنگامی که فرایند تیزاب کاری در داخل هود اسیدکاری با کیفیت انجام شود، دودهایی که تولید می شوند به وسیله هود، به فضای بیرون از کارگاه انتقال می یابد.

استفاده از دستگاه خنثی کننده

البته کسانی که حجم بسیاری زیادی از دود تیزاب تولید می کنند، برای کاهش بروز خطرات تیزاب سلطانی، باید حتما از دستگاه خنثی کننده دود اسید استفاده کنند. خارج شدن حجم زیادی از دودهای سمی از هود اسیدکاری به محیط بیرون، موجب آسیب به افراد، جانوران و محیط زیست خواهد شد.

استفاده از لوازم ایمنی در زمان انجام کار

برای در امان ماندن از خطرات تیزاب سلطانی باید از لوازم ایمنی مانند ماسک، دستکش ضد اسید، شیلد محافظ صورت و چشمها و روپوش استفاده کرد. دودهای سمی حاصل از واکنش تیزاب سلطانی با فلزات و مواد دیگر در صورتی که وارد بدن شوند، با آب اعضای مختلف بدن ترکیب می شود و به اسید نیتریک تبدیل می گردد. به همین دلیل به اعضای بدن آسیب می رسانند.

استفاده از روشهای مناسب برای کاهش حجم دودهای سمی تولید شده

در فرایند تیزاب کاری باید از روشها و تکنیکهایی استفاده کرد تا از بروز خطرات تیزاب سلطانی جلوگیری شود. باید از روشهایی استفاده شود تا از تیزاب سلطانی کمتری استفاده شود. در نتیجه دودهای اسیدی کمتری تولید خواهد شد.

ساخت کارگاه ها در مناطق غیر مسکونی

یکی دیگر از راهکارهای حفاظت از افراد و محیط زیست در مقابل خطرات تیزاب سلطانی، ساخت کارگاه ها در مناطق غیر مسکونی می باشد. کارگاه هایی که جهت بازیابی فلزات قیمتی و گرانبها از این اسید استفاده می کنند، باید حتما در مناطق صنعتی و دور از مناطق مسکونی ایجاد شوند تا به سایر افراد آسیبی نرسانند.

راهکارهای ایمن و بهداشتی جهت جلوگیری از بروز خطرات تیزاب سلطانی

برای مقابله با خطرات تیزاب سلطانی حتما در زمان کار با تیزاب این موارد را رعایت کنید: ترکیب تیزاب را در زیر هود اسید کاری تهیه کنید. مخلوطی که بدست می آید را به مقدار کم و مورد نیاز تولید کنید. مخلوط باید در ظرف نشکن و فاقد هر گونه آلودگی باشد؛ زیرا تماس تیزاب با آلاینده ها باعث بروز واکنشهای شیمیایی شدید می گردد. اگر به علت بی دقتی مقداری از تیزاب بر روی لباس ریخت، قبل از تماس مخلوط با بدن خیلی سریع لباس را از تن خود خارج کنید. هم چنین اگر مقداری از تیراب بر روی پوست ریخت، خیلی سریع آن را تمیز کنید و محل مورد نظر را با مقدار زیادی آب روان شستشو دهید.

اگر در زمان کار با تیزاب از دودهای سمی این اسید استنشاق کردید، خیلی سریع به محیط باز بروید و در هوای تازه نفسهای عمیق  بکشید. بخارهای سمی این ماده موجب بروز تنگی نفس، درد گلو و آسیب به سیستم تنفسی می شود. اگر در زمان کار با تیزاب سلطانی، چشم با این ماده تماس یافت، باید فورا چشم را زیر شیر آب برای مدت زمان حداقل یک ربع قرار دهید. سپس به پزشک مراجعه کنید. اگر با نشتی تیزاب سلطانی مواجه شدید، برای خنثی سازی باید از ترکیبات بازی همچون بی کربنات سدیم استفاده کنید. در زمان خنثی سازی دقت کنید که باید از ترکیبهای بازی ضعیف برای  اسیدهای قوی استفاده شود و بازهای قوی را در این مواقع به کار نگیرید.

سوالات متداول خطرات تیزاب سلطانی

1- نام دیگر تیزاب سلطانی چیست و به چه معناست؟

تیزاب سلطانی یا رویال واتر و نیترو موریاتیک است که توسط آنتوان لاووازیه  در سال 1789 میلادی نام گذاری شد. نام آکوارجیا نیز به تیزاب سلطانی اطلاق می شود زیرا آکوارجیا به معنای پادشاه آب است. تیزاب به علت داشتن توانایی زیاد در حل کردن فلزات به این نام شهرت دارد.

2- تیزاب سلطانی چگونه تهیه می شود؟

این ماده از ترکیب اسید کلریدریک یا جوهر نمک با نیتریک اسید بدست می آید. نسبت مخلوط کردن اسید نیتریک به اسید کلریدریک 1 به 3 است. در زمان مخلوط کردن توجه کنید که حتما اسید نیتریک را به اسید کلریدریک اضافه کنید نه بالعکس. این مخلوط ناپایدار است و باید در مقادیر کم تهیه شود و بلافاصله مصرف گردد.

3- از دیگر کاربردهای تیزاب سلطانی چند نمونه را ذکر کنید؟

کاربردهای دیگر این ماده حکاکی بر روی فلزات و یا انجام سنتزهای شیمیایی می باشد. از این ماده برای تمیزکاری فلزات و مواد آلی موجود بر روی ظروف و تجهیزات آزمایشگاهی استفاده می شود.

4- آیا می دانید چگونه تیزاب برای تمیز کردن لوله های NMR استفاده می شود؟

برای تمیز کردن لوله های NMR می توان از تیزاب به جای اسید کرومیک استفاده کرد. اسید کرومیک سمی است و باقی ماندن مقادیر هر چند ناچیز از این ماده سمی بر روی لوله ها، می تواند موجب تخریب طیفهای NMR گردد.

5- استفاده از تیزاب در خشکبار موجب بروز چه مشکلاتی می شود؟

یکی از مهمترین خطرات تیزاب سلطانی استفاده از آن  در محصولات غذایی است. نیترات موجود در خشکباری که به وسیله تیزاب خشک شده اند، به نیتریت تبدیل می شود. این ترکیب با هموگلوبینهای خون ترکیب شده و موجب بروز بیماریهای خطرناک مانند سرطان خون می شود. در گذشته برای افزایش ماندگاری دانه های گیاهی و خشکبار از شغار استفاده می شد اما امروزه استفاده از تیزاب رواج زیادی یافته است.