پرکلرواتیلن با نام اختصاری PERC و یا PCE رایج ترین حلال مورد استفاده برای خشک شویی لباس ها در دنیا است. در خشکشویی لباس از حلال های غیر آبی برای تمیز کردن پارچه ها استفاده می شود. اولین روشهای خشکشویی به دهه 1800 میلادی و زمانی بر می گردد. در آن زمان مردم پارچه ها را در وان های باز با حلال هایی مانند بنزین، نفت سفید، بنزن، تربانتین و یا نفت خام می شستند. سپس آنها را برای خشک شدن آویزان می کردند.
در دهه 1900 میلادی استفاده از ماشین آلات تخصصی برای فرآیند خشک شویی آغاز شد. با این حال، استفاده از حلال های نفتی که بسیار قابل اشتعال بودند و باعث آتش سوزی ها و انفجارهای بسیاری شدند، نیاز به یافتن جایگزین ایمن تر را برجسته کرد. در این زمان صنعت خشکشویی ابتدا حلال استودارد Stoddard که کمتر قابل اشتعال است نسبت به بنزین و سپس چندین حلال هالوژنه غیرقابل اشتعال مانند تتراکلراید کربن، تری کلرواتیلن (TCE)، تری کلرو تری فلوئورو اتان و در نهایت پرکلرواتیلن (PERC) را معرفی کرد.
در این مطلب موضوعات زیر را مطالعه خواهید کرد:
با شروع دهه 1940 میلادی، خشک شویی لباس با پرکلرواتیلن به عنوان رایج ترین حلال آلودگی از پارچه مرسوم شد. این حلال همچنان و امروزه هم حلال اصلی مورد استفاده برای خشک شویی پارچه ها در ایالات متحده آمریکا، اتحادیه اروپا و اکثر کشورهای جهان است. برای مطابقت با مقررات زیست محیطی، ماشین های خشکشویی در چندین نسل تکامل یافتند. ماشین های نسل اول، ماشین‌های انتقال بودند که در آن پارچه های تمیز به صورت دستی از ماشین لباس شویی به خشک کن منتقل می شدند. با معرفی نسل های جدیدتر ماشین ها، مقدار پرکلرواتیلن مورد استفاده از 300 الی 500 گرم بر کیلوگرم (در نسل اول) به کمتر از 10 گرم بر کیلوگرم (در نسل پنجم) کاهش یافت.
مصارف پرکلرواتیلن
از جمله مصارف پرکلرواتیلن به عنوان حلالی قوی در زمینه چربی زدایی و رفع آلودگی از پارچه ها است. تتراکلرواتیلن حلالی عالی برای مواد آلی است. این ماده فرار، بسیار پایدار و غیر قابل اشتعال است. این ترکیب برای اولین بار در ایالات متحده آمریکا به عنوان محصول جانبی از تتراکلراید کربن تولید شد. همچنان در سراسر دنیا به دلیل خواص منحصر به فرد PERC، خشک شویی لباس با پرکلرواتیلن بسیار رواج دارد و از آن استفاده می کنند.
همچنین برای چربی زدایی قطعات فلزی در خودروسازی و سایر صنایع فلزکاری مانند تمیز کردن لاستیکها، ترمزها، موتورها، کاربراتورها و سیمها) نیز استفاده می شود. به علاوه در محصولات مصرفی نظیر پاک کننده های رنگ و لکه بر انواع الیاف نیز مورد مصرف قرار می گیرد. این ماده در گریس و روان کننده ها به عنوان یک عامل ضد گیر، در جلادهنده فلزات، در انواع رنگ های پوششی و معمولی و جهت کپک زدایی نیز استفاده می شود.
در دهه 1990 میلادی همانطور که تقاضا برای پرکلرواتیلن به عنوان یک عامل چربی زدای فلز افزایش یافت، به عنوان یک پیش ماده شیمیایی برای سردکننده های فلوئوروکربنی مانند tetrafluoroethane، که بیشتر به عنوان هیدروفلوئوروکربن (HFC) 134a شناخته می شود، نیز افزایش یافت. اگرچه مقدار PCE مورد استفاده در تجهیزات خشکشویی در طول دهه 1990 میلادی کاهش یافت، اما همچنان حلال غالب مورد استفاده در خشکشویی ها باقی مانده است.
تولید پرکلرواتیلن
در حال حاضر، اکثر پرکلرواتیلن تولیدی توسط یکی از فرآیندهای زیر ساخته می شود. این فرآیندها عبارتند از؛ کلرزنی مستقیم هیدروکربن های خاص، کلرزنی اتیلن دی کلراید و نیز روش اکسی کلرین.
1- کلرزنی مستقیم هیدروکربن های خاص: این فرآیند شامل واکنش کلر با هیدروکربنی مانند متان، اتان، پروپان یا پروپیلن در دماهای بالا، با یا بدون کاتالیزور است. ممکن است از مشتقات کلردار یک هیدروکربن نیز استفاده شود. این روش آسان تر و مقرون به صرفه تر از فرآیند استیلن است.
2- کلرزنی اتیلن دی کلراید: این فرآیند شامل کلرزنی غیر کاتالیستی اتیلن دی کلراید یا سایر هیدروکربن های کلردار C2 است.
3- اکسی کلرین: اکسی کلره اتیلن از طریق فرآیند اتیلن دی کلراید به طور گسترده برای تولید مشترک تری کلرواتیلن و پرکلرواتیلن استفاده می شود. مخلوط محصول را می توان با تنظیم نسبت اتیلن دی کلراید به کلر تغییر داد. تجمع کلراید هیدروژن با اکسیداسیون هیدروژن کلراید تشکیل شده کنترل می شود. این واکنش شامل اکسی کلرین/کلر زدایی همزمان با کلر یا کلراید هیدروژن بی آب به عنوان منبع کلر است.
کنترل های زیست محیطی پرکلرواتیلن
در صورتی که پرکلرواتیلن به درستی کنترل نشود و وارد دستگاه تنفس شود یا روی پوست ریخته شود، این توانایی را دارد که در طولانی مدت و برای کسانی که زمان زیادی را در معرض آن می گذرانند، مشکلات سلامتی جدی ایجاد کند. ناگفته نماند که در صورت مصرف نادرست، می تواند برای محیط زیست نیز مضر باشد و در صورت عدم دفع صحیح وارد خاک یا آب شود. این ماده شیمیایی ممکن است باعث سرگیجه، قرمزی، تاول، از دست دادن هماهنگی و کاهش خفیف حافظه شود. اگرچه این موضوع در اکثر تحقیقات به اثبات نرسیده است، اما آژانس حفاظت از محیط زیست، پرکلرواتیلن را به عنوان یک ماده سرطان زای احتمالی برچسب گذاری کرده است. با این حال می توان با خیال راحت به خشک شویی لباس با پرکلرواتیلن پرداخت و از آنها استفاده کرد و نیازی نیست خود را در معرض خطر ناشی از آن بدانید.
سوالات متداول خشک شویی لباس با پرکلرواتیلن
1- تفاوت بین پرکلرواتیلن و تتراکلرواتیلن چیست؟
تنها تفاوت بین این دو ماده در این است که پرکلرواتیلن نام جایگزین تتراکلرواتن است. این حلال غیر قابل احتراق که معمولاً در خشک شویی لباس ها استفاده می شود با نام تتراکلرواتیلن نیز شناخته می شود.
2- خرید تتراکلرواتیلن یا پرک چگونه است؟
خرید پرک (PERC) به صورت مایع را می توانید از طریق شرکت بازرگانی کیمیا تجارت تات انجام دهید. این ماده در محصولات مصرفی، از جمله برخی از پاک کننده های رنگ و لکه، دافع آب، پاک کننده های ترمز، چسب و محافظ های جیر یافت می شود. پس برای خرید این محصول پرکاربرد با کارشناسان فروش شرکت بازرگانی کیمیا تجارت تات در تماس باشید.
3- چه صنعتی به طور عمده از پرکلرواتیلن استفاده می کند؟
این حلال معمولا در عملیات خشکشویی پارچه و لباس استفاده می شود. این ترکیب به حل شدن چربی ها، روغن ها و موم ها بدون آسیب به پارچه کمک می کند.
4- چه کسی پرک را کشف کرد؟
مایکل فارادی، شیمیدان برجسته تتراکلرواتیلن را کشف کرد. از آن روز به عنوان حلالی غیرنفتی برای بیش از 80 سال و تا به حال محبوب خشک شویی ها بوده است.
5- منظور از پرکلرواتیلن چیست؟
پرک یا C2Cl4 مایعی تقریبا سمی، بی رنگ و غیر قابل اشتعال است که اغلب به عنوان حلال در خشک شویی لباس و پارچه وهمچنین برای حذف گریس از فلزات استفاده می شود.
