کپسول آتشنشانی یکی از محصولاتی است که به‌جرئت می‌توان آن را در زمره اقلام ضروری برای هر نوع مجتمعی در نظر گرفت. کپسولهای آتشنشانی از جمله دستگاه‌هایی هستند که به کمک آنها می‌توان آتش را مهار و خاموش کرد. کپسول آتشنشانی یک ابزار کارآمد برای مهارکردن آتش‌سوزی‌های کوچک است که باتوجه‌به شرایط مختلف، انواع گوناگونی دارند. در این مقاله با انواع کپسول آتشنشانی آشنا می‌شوید.
در این مطلب موضوعات زیر را مطالعه خواهید کرد:
آشنایی با کپسول آتشنشانی
اساس کار این کپسولها افشانه کردن آب، پودرهای ضدحریق، برخی گازها، مواد خفه‌کننده آتش و سایر مواد با فشار بسیار زیاد بر روی آتش است. اگر اهرم موجود در بالای این کپسولها را بفشارید، محتویات درون آنها با فشار بسیار زیادی خارج خواهد شد. مخزن تحت‌فشار کپسول از طریق یک لوله به قسمت بالایی کپسول متصل است. از سوی دیگر، ارتباط میان لوله و دهانه خروجی نیز به واسطه یک شیر فلزی مسدود گردیده است.
کپسولهای آتشنشانی دارای انواع مختلفی از جمله کپسول آتشنشانی CO2، آبی (آب و گاز)، فوم، پودری (پودر و گاز)، بیوورسال، بیو ژل و هالوژنه (B.C.F) هستند. برای استفاده از این کپسولها ابتدا می‌بایست ضامن کپسول را بکشید و اهرم آن را فشار دهید. وظیفه این اهرم واردکردن فشار به شیر فنری قسمت پایین و باز کردن مسیر خروجی کپسول است. نتیجه این عمل، فشرده‌تر شدن گازهای درون کپسول و رهاشدن آنها با نیروی قابل‌ملاحظه‌ای از دهانه خروجی است. برای اینکه محتویات درون کپسول بتوانند به‌صورت مؤثری عمل کنند، می‌توانید از دو روش استفاده نمایید. در روش اول یا روش مستقیم، بهتر است بدنه کپسول را به‌صورت مستقیم بگیرید و آتش را نشانه‌گیری کنید! اما در روش دوم که به روش واژگون معروف است و مختص کپسولهای قدیمی است، می‌بایست کپسول را به‌صورت سروته مورداستفاده قرار دهید.
بررسی محتویات کپسول آتشنشانی
محتویات درون کپسول آتشنشانی باتوجه‌به نوع کپسول متفاوت است. به‌عنوان‌مثال پودرهای شیمیایی که در کپسولهای آتشنشانی پودری مورداستفاده قرار می‌گیرند شامل بی‌کربنات پتاسیم بر پایه اوره، بی‌کربنات سدیم یا جوش‌شیرین، کلرید پتاسیم، آمونیوم فسفات و مانکس است. البته انواع دیگری از کپسولهای آتشنشانی پودری نیز وجود دارند که از پودرهای چندمنظوره برای اطفای حریق استفاده میکنند. از سوی دیگر، در برخی انواع کپسولها، پودرهای خشک می‌توانند به‌صورت مؤثری آتش را مهار کنند. از جمله این پودرها می‌توان به انواع S که حاوی کلرید سدیم، کلرید پتاسیم، کلرید باریم، و انواع C که حاوی کلرید سدیم، گل خشک و خون خشک شده حیوانات هستند، اشاره کرد.
در کپسولهای دی‌اکسیدکربنی، گازی که سبب مهار آتش می‌شود، CO2(دی‌اکسیدکربن) است. در خاموش‌کننده‌های آبی، ۹ لیتر آب (یا بیشتر) را تحت‌فشار بسیار زیاد درون کپسول جای می‌دهند تا در زمان نیاز بتوانند از آن استفاده کنند و در خاموش‌کننده‌های آب و گاز کپسول را با آب، ضد یخ و مخلوطی از گازها پر میکنند. همچنین در خاموش‌کننده‌های پودر و گاز، نوع پودر متفاوت است؛ اما گازی که در کپسول پر می‌شود عمدتاً هوای خشک یا نیتروژن است. جالب است بدانید که اساس کار خاموش‌کننده‌های بیو ژل به علت نوع ماده‌ای که در آن به کار می‌رود، متفاوت است. این خاموش‌کننده‌ها به کمک ذراتی بر پایه مواد گیاهی سبب حبس هیدروکربن‌های مؤثر در آتش‌سوزی می‌شوند و آتش را خاموش میکنند.
کاربرد انواع کپسولهای آتشنشانی
همان‌گونه که پیش‌تر نیز به آن اشاره کردیم، انواع گوناگونی از کپسول آتشنشانی برای خاموش‌کردن طیف گسترده‌ای از مواد وجود دارد. هر یک از این کپسولها به علت وجود مواد متفاوتی که در محتویات خود دارند، تنها قادر به خاموش‌سازی آتش‌هایی با منشأ سازگار هستند. برای درک بهتر این موضوع، نظر شما عزیزان را به قابلیت‌های خاموش‌سازی این کپسولها جلب می‌کنیم:
کپسولهای فومی: محتویات این کپسولها برای خاموش‌کردن آتش‌هایی از کلاس A و B مناسب هستند. استفاده از کپسولهای فومی برای آتش‌سوزی‌های کلاس D بسیار خطرناک است.
خاموش‌کننده‌های حاوی آب و گاز: این کپسولها می‌توانند آتش‌سوزی‌های کلاس A را به‌خوبی مهار کنند؛ اما استفاده از آنها برای آتش‌سوزی‌های کلاس E خطرآفرین خواهد بود.
کپسولهای پودر و گاز: از کپسولهای این گروه می‌توانید برای خاموش‌کردن آتش‌سوزی‌های کلاس A، B و C استفاده کنید.
کپسولهای حاوی مواد شیمیایی خشک یا مرطوب: آتش‌سوزی‌های کلاس F بهترین نوع آتش برای مهار توسط این کپسولها هستند. البته شما می‌توانید برای خاموش‌کردن آتش‌سوزی‌های کلاس A نیز از این کپسولها استفاده کنید.
خاموش‌کننده‌های CO2: این کپسولها گزینه‌های بسیار مناسبی برای خاموش‌کردن آتش‌سوزی‌های کلاس B و خصوصاً کلاس E هستند.
خاموش‌کننده‌های هالوژنه و بیو ژل: از این کپسولها می‌توانید برای آتش‌سوزی‌های کلاس E استفاده کنید.
خطرات و مضرات کپسول آتشنشانی
درست است که استفاده از کپسول آتشنشانی بهترین راه خاموش‌کردن آتش است! اما به‌کارگیری آنها خطرات و مضراتی نیز برای انسان و محیط‌زیست به دنبال دارد. به‌عنوان‌مثال، محتویات این کپسولها می‌توانند مشکلات تنفسی متعددی برای انسان‌ها و حیوانات به وجود بیاورند. به همین جهت در زمان استفاده از آنها حتماً می‌بایست از ماسک‌های مخصوص استفاده کرد. تماس این مواد با پوست و چشم می‌تواند موجب کاهش دید، خارش، قرمزی، تورم، سوزش، تحریک و حتی آلرژی گردد. تنفس این محتویات باعث اختلال در عملکرد ریه‌ها و تداخل در اکسیژن‌رسانی می‌شود.
از سوی دیگر، ماندگاری این مواد در طبیعت و آلودگی که پس از استفاده از آنها ایجاد می‌شود، مشکلات دیگری را به دنبال خواهد داشت. پاک‌کردن مواد خاموش‌کننده از روی سطوح، گیاهان و حتی سایر بخش‌های اکوسیستم بسیار دشوار است. ضربه و یا آتش‌سوزی باعث منفجرشدن این کپسولها می‌شود! همچنین، در صورت تماس کپسول با منابع حرارتی، خود کپسول می‌تواند به‌عنوان عامل شروع‌کننده آتش عمل کند.
سوالات متداول محتویات کپسول آتشنشانی
۱- واحد شمارش کپسولهای آتشنشانی چیست؟
برای شمارش تعداد کپسولها از اعداد ۱ و ۲ و ۳ و… استفاده میکنند و برای نشان‌دادن وزن هر کپسول از واحد کیلو (و گاهی لیتر) استفاده می‌شود. به‌عنوان‌مثال دو عدد کپسول ۱۲ کیلویی نشان‌دهنده تعداد و وزن هر یک از کپسولها است.
۲- نوع آتش‌سوزی را بر اساس چه معیاری می‌سنجند؟
آتش‌سوزی درجات مختلفی دارد و شامل کلاس A(مربوط به مواد خشک)، B(برای روغنها)، C(گازها)، D(آتش‌گرفتن فلزات)، E(سوختن در پی جریان الکتریسیته) و کلاس F(آتش‌سوزی به واسطه دخالت روغنهای خوراکی) است.
۳- قدرت پرتاب و میزان تخلیه کپسولهای آتشنشانی چقدر است؟
قدرت پرتاب محتویات درون کپسولها می‌تواند از حداقل ۲ متر تا حداکثر ۷ متر متغیر باشد. میزان تخلیه نیز با فرض پر و شارژ بودن کپسول از ۸۵% (در خاموش‌کننده‌های پودری) تا ۹۵% (در خاموش‌کننده‌های هالوژنه) متفاوت است.
۴- برای اطمینان از سالم و کارآمد بودن کپسول چه اقداماتی می‌توان انجام داد؟
برای این منظور می‌توانید با وزن‌کردن کپسول، چک‌کردن فشارسنج نصب شده بر روی آن و یا محاسبه گازهای حاصل از ترکیب‌کردن مقداری از محتویات کپسول، از سلامت و قابل‌استفاده بودن آن اطمینان حاصل کنید.
۵- چگونه می‌توان مناسب‌ترین خاموش‌کننده را خریداری کرد؟
برای این منظور نیاز است تا به اطلاعاتی که بر روی بدنه کپسول درج می‌شود، علائم شیمیایی که بر روی بدنه استفاده می‌شود، قطعاتی که در ساخت بدنه به کار می‌رود، رنگ بدنه و… توجه نمایید تا بر حسب نیاز خود بهترین کپسول را خریداری کنید.
