لیتیوم کربنات با فرمول شیمیایی Li2CO3 یک ترکیب معدنی سفید رنگ، بدون بو و پودری شکل است که به خوبی در آب حل می شود. این ماده در طبیعت در دریاچه های نمک و یا سنگ معدن یافت می گردد. از کربنات لیتیوم در تولید شیشه، ساخت سرامیک، صنعت ذوب آلومینیوم، مواد الکترود، ساخت باتریهای یون لیتیوم، تولید چسب و خصوصا در پزشکی و داروسازی استفاده های زیادی می شود. اهمیت لیتیوم کربنات به دلیل مصرف عمده آن به عنوان دارو می باشد. لیتیوم کربنات به شکل قرص یا کپسول مصرف می شود. در ادامه با اهمیت و کاربرد لیتیوم کربنات در درمان بیشتر آشنا خواهیم شد.
در این مطلب موضوعات زیر را مطالعه خواهید کرد:
کاربرد داروی لیتیوم
در واقع کاربرد لیتیوم کربنات در درمان بیماری افسردگی و دو قطبی است. لیتیوم موجود در این ترکیب جایگزین سدیم می شود و از طریق برقراری تعادل در انتقال دهنده های عصبی موجب ثبات در خلق و خوی فرد شده و رفتارهای افراطی و خطرناک او را کنترل می کند. بیش فعالی، سریع صحبت کردن، کاهش قدرت قضاوت، کاهش نیاز به خواب و افزایش پرخاشگری و عصبانیت از مهمترین علائم بیماری دو قطبی هستند که با مصرف داروی لیتیوم کربنات برطرف می شود.
علاوه بر موارد مذکور از این دارو برای درمان بیماریهایی مانند اختلال وسواسی، سردرد خوشه ای، صرع، پرخوری عصبی، بی اشتهایی عصبی، رفتارهای تهاجمی، الکلیسم (عوارض ناشی از مصرف الکل)، سایکوز بعد از زایمان، سایکوز ناشی از کورتیکواستروئیدها، سندرم پیش از قاعدگی و همچنین اسکیزوفرنی نیز استفاده می شود.
روش مصرف داروی لیتیوم کربنات
قرص لیتیوم کربنات با نامهای تجاری لیترام، لیتمون و لیتوسان عرضه می شود. این قرص از نوع پیوسته رهش است و نباید در زمان مصرف آن را خرد کنید و یا بجوید. در واقع باید قرص به صورت کامل و به همراه مقدار زیادی مایعات مصرف شود. البته بهتر است از مایعات و نوشیدنیهایی که شیرین نیستند استفاده کرد. افرادی که از این داروها استفاده می کنند باید رژیم غذایی سرشار از سدیم داشته باشند. چرا که کاهش سدیم خون موجب افزایش جذب بیش از حد لیتیوم و مسمومیت ناشی از آن می شود. برای جلوگیری از عوارض گوارشی نیز بهتر است که دارو همراه با غذا مصرف شود. مصرف این دارو باید به صورت منظم و به موقع باشد. حدودا بعد یک تا سه هفته نتیجه و پاسخ مطلوب مشاهده می شود. اگر با گذشت این مدت بهبودی حاصل نشد، حتما باید به پزشک مراجعه شود.
درمان با لیتیوم کربنات
درمان با لیتیوم کربنات در صورتی اتفاق می افتد که میزان لیتیوم موجود در خون، همیشه در حد ثابت و متعادل باشد. در صورتی که یک نوبت فراموش شود، بلافاصله باید دارو را مصرف کرد. چنانچه کمتر از 4 ساعت تا نوبت بعدی باقیمانده نباید دارو را مصرف کرد. چرا که باعث اوردوز و بروز عوارض در فرد می شود. نیمه عمر این دارو تقریبا 24 ساعت است و نیم ساعت بعد از مصرف به طور کامل جذب می گردد. مصرف داروی ضد افسردگی لیتیوم، بدن دچار کمبود آب می شود و فرد احساس تشنگی شدید پیدا می کند. از این رو باید بطور مرتب آب نوشید. در روزهای گرم نیز نباید ورزشهای سنگین که موجب تعریق و از دست رفتن آب بدن می شود انجام داد.
همچنین در صورت بروز اسهال و استفراغ باید به سرعت به پزشک مراجعه شود. استفاده از سونا و حمام داغ نیز در زمان مصرف این دارو، موجب از دست رفتن آب بدن می شود و خطرناک هستند. لازم به ذکر است که در زمان مصرف این داروی ضد افسردگی نباید رژیم غذایی تغییر کند یا کاهش وزن اتفاق بیفتد. چرا که موجب از دست رفتن آب و سدیم موجود در بدن می شود.
مزایای استفاده از داروی ضد افسردگی
مزایای لیتیوم کربنات به عنوان داروی ضد افسردگی و دو قطبی عبارتند از:
- کاهش علائم دو قطبی و میزان آن
- کاهش احساس خطر از اینکه دیگران می خواهند به شما آسیب برسانند
- کم شدن تحریک پذیری فرد
- کاهش نگرانی و اضطراب
- آرامش در تکلم و جلوگیری از سریع و با صدای بلند صحبت کردن
- جلوگیری از رفتارهای پرخاشگرانه و خصومت آمیز نسبت به افراد دیگر
معایب لیتیوم کربنات
معایب لیتیوم کربنات شامل عوارض مصرف در کوتاه مدت و همچنین بلند مدت است. در کوتاه مدت عوارضی از قبیل احساس ضعف شدید در ماهیچه های بدن، اسهال، لرزش دست و همچنین احساس بیمار بودن است. اما عوارض دراز مدت مصرف این دارو شامل آسیبهای شدید کلیوی و اختلال در عملکرد غده تیروئید است. برای در مورد کودکان کمتر از 12 سال، از این دارو استفاده نمی شود. چرا که در صورت مصرف این دارو، باعث ایجاد استخوانهای ضعیف و سست در کودکان می شود. در صورت لزوم طبق نظر پزشک برای کودکان و در دوزهای خیلی کم و بر اساس وزن بدن تجویز می شود.
در ضمن مصرف این دارو باعث می شود فرد هوشیاری خود را از دست بدهد. بنابراین باید از رانندگی و کار با دستگاههایی که نیاز به هوشیاری دارد پرهیز شود. مصرف بیش از حد این دارو منجر به بروز عوارض شدید و حتی مرگ می شود. بنابراین مصرف دقیق و منظم این دارو از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. از مصرف نوشیدنیهایی که حاوی کافئین هستند مثل چای، قهوه و انواع نوشابه ها و نوشیدنیهای گاز دار در زمان مصرف این دارو باید اجتناب شود. زیرا این نوشیدنیها بر روی عملکرد دارو تاثیر می گذارد و اثرات سوئی به همراه خواهند داشت.
سوالات متداول لیتیوم کربنات در درمان
1- آیا مصرف قرص لیتیم کربنات در دراز مدت باعث چاقی می شود؟
با توجه به اینکه لیتیوم کربنات موجب کم کاری غده تیروئید می شود، متابولیسم بدن نیز دچار اختلال شده و فرد مصرف کننده دچار چاقی خواهد شد.
2- عوارض سوء مصرف لیتیوم کربنات چیست؟
لیتیوم کربنات نیز مانند هر داروی شیمیایی دیگری در کنار مزایا و فواید درمانی، مضراتی نیز دارد. از جمله عوارض مصرف لیتیوم کربنات عبارتند از؛ کم کاری تیروئید، لرزش دست، عوارض گوارشی، عوارض پوستی، افزایش ادرار، چاقی، سرگیجه و تاری دید و تشنگی مداوم. در موارد شدیدتر مصرف این دارو منجر به بروز علائم خطرناکی از قبیل تشنج، مشکلات تنفسی، تپش قلب شدید و نامنظم، غش کردن و تورم شدید زبان و گلو می شود. در صورت بروز این علائم باید سریعا به پزشک مراجعه کرد.
3- آیا می توان در دوران بارداری و شیردهی از این دارو استفاده کرد؟
استفاده از این داروی ضد افسردگی در دوران بارداری ممنوع می باشد. چرا که شواهدی مثبتی وجود دارد که مصرف این دارو بر روی سلامت جنین اثرات سوء دارد و سلامت جنین را به خطر می اندازد. در دوران شیردهی نیز نباید از لیتیوم کربنات استفاده کرد؛ زیرا از طریق شیر وارد بدن نوزاد می شود و مشکلاتی از قبیل ضعف ماهیچه ها، کاهش دمای بدن و مشکلات قلبی برای نوزاد ایجاد می کند.
4- آیا لیتیوم کربنات تداخل دارویی نیز دارد؟
لیتیوم کربنات نیز با برخی از داروهای گیاهی و شیمیایی تداخل دارد. در واقع این تداخلها باعث می شوند نحوه عملکرد داروها تغییر کند و یا خطر ابتلا به عوارض جانبی جدی را در فرد افزایش دهد. برخی از داروها هستند که در صورت مصرف، لیتیوم موجود در بدن را از بین می برد و عملکرد آن را کاهش می دهند. برخی از داروها نیز موجب بروز عوارض خطرناکی مانند سندرم و مسمومیت سروتونین می شوند. از این رو باید حتما با پزشک مشورت کرد.
5- آیا قطع ناگهانی مصرف لیتیوم کربنات نیز عوارضی به همراه دارد؟
کامل کردن دوره درمان در مورد تمام بیماریها از اهمیت بالایی برخوردار است. در مورد مصرف کربنات لیتیوم نیز این موضوع صدق می کند. قطع ناگهانی و ترک مصرف داروی لیتیوم کربنات می‌تواند مشکلات جبران ناپذیری را برای فرد به همراه داشته باشد. با ترک ناگهانی مصرف قرص کربنات لیتیوم بیماری دو قطبی و افسردگی فرد دوباره شروع می شود و این بار با حالت و علائم خیلی شدید تری بروز خواهد کرد. بنابراین به همان اندازه که نباید این دارو را به طور خودسرانه مصرف کرد، توجه به کامل شدن دوره درمان نیز بسیار مهم و ضروری است. در واقع عوارض عدم مصرف خیلی بیشتر از عوارض مصرف آن است.
سلام و تشکر زیاد از ارائه مطالب ارزنده
بنده کارشناس ارشد زمین شناسی اقتصادی هستم و کارم مطالعات و اکتشاف موادمعدنی هست و در حال مطالعه یکی از روشهای استحصال لیتیم بودم که در نهایت با لیچینگ با اسید سولفوریک و استفاده از کربنات سدیم به کربنات لیتیم میرسیم و واقعا نمیدونستم که این محصول در صنایع داروئی و متبولیسم بدن ما تا این حد میتونه کاربرد داشته باشه
سپاس بیکران از ارائه خوب مطالب
ارادتمند
با سلام و احترام
ممنون از توجه و نظر شما و توضیحات با ارزشی که یادداشت فرمودید.
شرکت کیمیا تجارت تات همواره سعی داشته تا علاوه بر ارائه محصولات و مواد با کیفیت شیمیایی، در زمینه تولید محتوا نیز پیشگام و از محتواهای به روز بهره ببرد.