کاربرد اسید تارتاریک در صنایع غذایی و آرایشی (مزایا + معایب)

اسید تارتاریک یا اسید 2-دی هیدروکسی سوکسینیک ماده ای است که در انواع میوه ها از جمله مرکبات، انگور، موز، تمرهندی و گواوا یافت می شود و یکی از اسیدهای آلی اصلی در شراب است. اسید تارتاریک در صنایع غذایی ابتدا از تارتاریت، محصول جانبی شراب سازی استخراج شد. این ماده نمک اسیدی نوعی قند به نام کرم تارتار است و در حین تخمیر به وجود می آید. هنگامی که این اسیدها با قندها واکنش می دهند، ترکیبی به نام کرم تارتار را تشکیل می دهند. این یک کریستال بی ضرر از اسید تارتاریک است که در شرابهای قرمز و سفید که هنوز سرد و تثبیت نشده اند تشکیل می شود.

اسید تارتاریک در صنایع غذایی دارای چهار ایزومر است که عمدتاً از انواع D و L استفاده می شود. D-tartaric acid یک کریستال شفاف یا پودر کریستالی سفید بی رنگ و بی بو است که طعم ترش قوی و 1.2-1.3 برابر اسید سیتریک و احساس کمی قابض دارد. در حال حاضر، عمدتا در صنایع دارویی و غذایی به عنوان منبع کایرال و عامل حل کننده برای سنتز کایرال استفاده می شود. علاوه بر این، اسید دی تارتاریک به طور گسترده ای در سنتز و آماده سازی انواع افزودنیهای غذایی کایرال و افزودنیهای تغذیه ای مانند ال-کارنیتین، یک افزودنی تغذیه ای کاربردی جدید، و فرآیند تفکیک برخی از داروهای کایرال استفاده می شود.

منبع طبیعی اسید تارتاریک

انگور ارزانترین منبع اسید تارتاریک L فوتواکتیو است که اغلب به آن «اسید تارتاریک طبیعی» می گویند. اسید ال تارتاریک را می توان با اسیدی کردن تارتاریت، محصول جانبی صنعت شراب، تولید کرد. اسید دی تارتاریک در بین محصولات طبیعی نادر است اما در گیاهانی از مالی در غرب آفریقا در مقادیر نسبتاً بالایی وجود دارد. وقتی در مورد اسید تارتاریک طبیعی صحبت می کنیم، عمدتاً به اسید ال تارتاریک اشاره می کنیم.

به دلیل قیمت پایین تر، این ماده همچنین به صورت مصنوعی با استفاده از انیدرید مالئیک شیمیایی که از فرآورده های نفتی به وجود می آید، ساخته می شود. این ماده ارزانتر از اسید تارتاریک طبیعی است و به طور فزاینده ای در طیف وسیعی از محصولات از جمله شراب سازی استفاده می شود. از آنجایی که اسید تارتاریک مصنوعی ارزانتر است، اغلب به عنوان اسید تارتاریک در صنایع غذایی و نوشیدنی استفاده می شود. در سال 2019 تخمین زده شد که تارتاریک مصنوعی 60 درصد از بازار جهانی را در اختیار داشته باشد. محبوبیت بیشترجایگزینهای گیاهی، تولیدکنندگان را بر آن داشت تا برای مصارف مختلف به اسید تارتاریک طبیعی روی آورند.

کاربردهای اسید تارتاریک در صنایع غذایی

اسید تارتاریک طبیعی معمولاً در صنایع غذایی استفاده می شود و کاربردهای متعددی دارد. استفاده از آن به عنوان یک آنتی اکسیدان و به عنوان یک امولسیفایر آن را به یک افزودنی غذایی محبوب تبدیل می کند. این یک عنصر رایج در بسیاری از غذاها مانند بیکینگ پودر و آب میوه است.  FDA هنوز سطوح ایمن اسید تارتاریک در غذاها را تعیین نکرده است. اسید تارتاریک طبیعی برای نگهداری غذاها استفاده می شود و یک عنصر رایج در بسیاری از غذاها است. در واقع، اسید تارتاریک در صنایع غذایی آنقدر رایج است که در همه چیز از شراب گرفته تا نان و آنتی اسیدها استفاده می شود. اگرچه اسید تارتاریک یک افزودنی غذایی نیست، اما یک نگهدارنده موثر است.

در صنایع شیمیایی، یک ماده نازک کننده، یک عامل رنگرزی و یک عامل چاپ است. در حالی که اسید تارتاریک شبیه اسید سیتریک است، اما از منبع متفاوتی تولید می شود. اگرچه هر دو مشابه هستند، اما کاربردهای متفاوتی دارند. در شراب سازی، اسید تارتاریک به عنوان یک ماده کمکی در داروها استفاده می شود. دو نوع اسید تارتاریک از نظر قیمت متفاوت هستند، اما هر دو در تمیز کردن فلزات بسیار موثر هستند. در صنعت آینه سازی، اسید تارتاریک یک ماده افزودنی و کاهنده مهم است که می تواند سرعت تشکیل آینه های نقره ای را کنترل کند و به پوشش یکنواختی دست یابد.

کاربردها در سایر صنایع

اسید تارتاریک علاوه بر مصارف صنعتی، به عنوان یک امولسیفایر طبیعی نیز عمل می کند. اسید تارتاریک علاوه بر اینکه یک ماده خام مفید برای شیمی آلی است، یک ماده مفید در لوازم آرایشی نیز می باشد. این ماده معمولا در ساخت رژ لب، عطر و لوازم آرایشی استفاده می شود. علاوه بر این، این ماده به طور گسترده ای در داروسازی و صنعت داروسازی نیز استفاده می شود.

یک شرکت داروسازی ژاپنی کشف کرد که اسید تارتاریک مواد محرک رشد مویی که تولید می شود را توسط سلولهای پوست سر، افزایش می دهد. هنگامی که سلولهای مربوط به رشد مو و رشد مو در منافذ پوست سر کشت شدند و اسید تارتاریک به آنها داده شد، حداکثر تعداد موادی که می توانند رشد مو را تقویت کنند 1.6 برابر افزایش یافت. هنوز مشخص نیست که آیا اسید تارتاریک مستقیماً روی پوست سر استفاده می شود یا به صورت خوراکی می تواند تأثیری بر رشد مو داشته باشد زیرا آزمایشها فقط با استفاده از سلولها انجام شده است.

معایب اسید تارتاریک در صنایع غذایی

اسید تارتاریک در صنایع غذایی که در آشپزخانه به عنوان کرم تارتار نیز شناخته می شود، سفیده تخم مرغ را در مرنگ تثبیت می کند، جوش شیرین موجود در بیکینگ پودر را فعال می کند و با جلوگیری از کریستالیزه شدن شکر به ایجاد مایه ها و شربتهای نرم تر کمک می کند. با این وجود، مانند هر محصول دیگری، این محصول نیز دارای معایبی است.

قیمت گران

در حالی که اسید تارتاریک در صنایع غذایی و اسید سیتریک ممکن است برای ایجاد طعم تند یا ترش به غذاهایی مانند مربا یا آب میوه استفاده شوند، اسید سیتریک ارزانتر می باشد.

سمیت

اسید تارتاریک یک سم ماهیچه ای است که می تواند باعث فلج، حتی مرگ، در صورت مصرف در مقادیر زیاد شود. برای انسانها، 12 گرم می تواند یک دوز کشنده باشد.

ارتباط با برخی بیماریها

استفاده از سطوح بالای اسید تارتاریک در صنایع غذایی با بیماریهای اوتیسم و ​​فیبرومیالژیا مرتبط است. در حالی که هیچ مدرکی مبنی بر اینکه اسید تارتاریک باعث ایجاد این شرایط می شود وجود ندارد، اندازه گیریهایی از سطوح بالا اسید تارتاریک در سیستم افرادی که از هر دو بیماری رنج می برند، وجود دارد.

 

کاربرد اسید تارتاریک در صنایع آرایشی بهداشتی

اسید تارتاریک در آرایشی به علت خواص موثر و مفیدی که روی پوست دارد، به صورت گسترده استفاده می گردد. این اسید در بسیاری از ماسکهای صورت و بدن استفاده شده است. از این ماده همچنین در بسیاری از سرمهای پوستی و مرطوب کننده‌ های ضد پیری نیز به صورت گسترده استفاده می ‌شود. بسیاری از لوازم آرایشی که در تماس مستقیم با پوست هستند نیز از اسید تارتاریک به دلیل خواص تنظیم pH استفاده می ‌کنند. سطح pH پوست ما به مقداری اسیدی است تا شرایط زندگی برای باکتریهای مضر و بیماری ‌زایی که روی آن قرار دارند سخت و ناممکن شود.

مزایای استفاده از اسید تارتاریک

استفاده از اسید تارتاریک در آرایشی به دلیل فواید زیادی که برای پوست شما دارد توسط بسیاری از متخصصان توصیه می‌ شود. برخی از این مزایا عبارتند از:

کاهش چربی پوست

مولکولهای اسید تارتاریک باعث کاهش چربی پوست می شوند. به همین علت از این محصول در فرآورده های آرایشی و بهداشتی مناسب برای افراد با پوست چرب به صورت گسترده استفاده می شود. این محصول با تجزیه چربیهای پوستی موجب عدم رشد میکروارگانیسمهای مضر روی سطح پوست و کاهش احتمال ابتلا به جوش و آکنه می ‌شود.

رفع یکسان نبودن رنگ پوست

این حالت پوستی که در میان پزشکان با نام skin dullness شناسایی می ‌شود، در مواقعی به وجود می آید که بدن شما برای مدت طولانی دهیدراته بوده یا از مرطوب کننده های پوستی استفاده نکرده باشید. خشکی پوست و مصرف تنباکو نیز در بروز این پدیده تاثیر قابل توجهی دارند. بروز این پدیده موجب کاهش روشنایی پوست شما و تیره به نظر رسیدن آن می ‌شود. استفاده از لوازم آرایشی دارای گلیکولیک اسید می ‌تواند در درمان و جلوگیری از بروز این عارضه موثر باشد.

کاهش چروک پوستی

یکی از مهمترین مشکلات پوستی که با افزایش سن در همه انسانها  بروز پیدا می کند، چروکهای پوستی می باشد. همه مردم دچار این عارضه می شوند اما شدت و سن بروز این عارضه در افراد مختلف متفاوت می‌ باشد. بروز چروکهای پوستی به علت کاهش تولید ماده ‌ای به نام کلاژن می ‌باشد. کلاژن رشته‌ ای پروتئینی است که در ساختار لایه درم پوست وجود دارد و وظیفه آن ایجاد استحکام و یکپارچگی در ساختار پوست می ‌باشد. استفاده از اسید تارتاریک در آرایشی موجب تحریک کلاژن سازی در پوست می شود و شدت چین و چروک پوست صورت و بدن شما را کاهش می ‌دهد.

جلوگیری از بروز خشکی پوست

یکی از اصلی ترین دلایل بروز خشکی پوست، عدم استفاده از مواد مرطوب کننده پوست به مقدار کافی می باشد. اسید تارتاریک در آرایشی یکی از صدها ماده‌ ای است که موجب مرطوب کردن پوست صورت و بدن می ‌شود. به همین علت این اسید می تواند در جلوگیری از بروز خشکی پوست و حتی درمان آن بسیار موثر باشد.

کاهش جوش های سرسیاه

جوش سرسیاه یکی از بزرگترین معضلات پوستی در تمامی رده های سنی می باشد که علل مختلفی در بروز آن نقش دارند. این جوشها  موجب تیرگی کلی پوست و کاهش زیبایی ظاهری می ‌شود. به همین علت از بین بردن این جوشها  یکی از بزرگترین چالشهای زندگی هر فرد محسوب می شود. امروزه سه علت عمده برای ایجاد این عارضه وجود دارد. این علل عبارتند از: چربی پوست، اختلالات هورمونی و فعالیتهای باکتریایی. گلیکولیک اسید یکی از موادی است که با مهار کردن دو عامل خارجی از میان این سه عامل می ‌‎تواند در کاهش جوشهای سر سیاه نقش موثری داشته باشد.

خواص آنتی اکسیدانی

یکی از خواص  اسید تارتاریک در آرایشی ، خواص آنتی اکسیدانی می باشد. آنتی اکسیدان به موادی گفته می شود که با جذب مولکولهای رادیکال آزاد، از واکنش آنها با مولکول دی ان ای جلوگیری می کنند. این کار با جلوگیری از بروز جهشهای ژنتیکی، خطر ابتلا به انواع سرطانها را کاهش می دهد.

حذف سلول های مرده پوست

لایه خارجی پوست ما از چندین لایه سلول مرده تشکیل شده است. بدن انسان به صورت طبیعی و در ابعاد خیلی جزئی پوست اندازی می کند. به همین علت هر چند ساعت یکبار لایه جدیدی از پوست شما جایگزین لایه بالایی خود می شود. در بسیاری از مواقع به علت سرعت پایین حذف سلولها ی لایه خارجی پوست، ممکن است نمای ظاهری پوست شما با مشکلاتی روبرو شود. خاصیت لایه برداری اسید تارتاریک در آرایشی موجب حذف این سلولها و ایجاد حس طراوت و شادابی در پوست شما می شود.

 

سوالات متداول

1- اسید تارتاریک چیست و در چه موادی یافت می شود؟

یک اسید آلی سفید و کریستالی است که به صورت طبیعی در اکثر میوه ها، به خصوص انگور، تمرهندی، موز و مرکبات یافت می شود و در صنایع غذایی کاربرد گسترده ای دارد.

2- اسید تارتاریک چگونه تولید می شود؟

ایزومر اسید تارتاریک L – (+) – اسید تارتاریک به صورت صنعتی در مقادیر بسیار زیاد تولید می شود. از رسوبات که محصول فرعی جامد تخمیر هستند به دست می آید.

3- شکل ظاهری اسید تارتاریک چگونه به نظر می رسد؟

پودر کریستالی سفید، بی رنگ و بی بو است.

4- فرمول مولکولی اسید تارتاریک چیست؟

C 4 H 6 O 6

5- اسید تارتاریک در چه جاهایی کاربرد دارد؟

صنایع غذایی، صنعت آشپزخانه، شراب سازی، رنگرزی پشم و صنعت داروسازی